معاملات آتی
درسال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند. به تدریج فروشندگان و خریداران شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را خرید و فروش در بازار آتی پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده با قیمت توافق شده بفروشد.
آذرماه ١٣٨۴ را می توان به عنوان سرآغاز جشن بلوغ بازار سرمایه ایران قلمداد کرد. در آن تاریخ طبق تصویب مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون جدید بازار سرمایه که توسط دولت محترم به مجلس تقدیم شد، معاملات اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی کالا در بورس شکل قانونی پیدا نمود و مراجع تقلید نیز قبل از دولت و مجلس مجوز لازم را تنفیذ نموده بودند.
آتی کالا
قرارداد آتی توافقنامه ای است مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان معین در آینده، با قیمت خرید و فروش در بازار آتی مشخص. در این قرارداد خریدار متعهد می گردد کالای مورد نظر را در تاریخ تعیین شده تحویل گرفته و مبلغ مشخصی را بابت هر واحد از آن پرداخت نماید و فروشنده نیز متعهد میگردد درتاریخ موردنظر درازای دریافت وجه مشخصی کالای مورد نظر را تحویل نماید. برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات قیمت، بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند. هم اکنون زعفران رشته ای بریده ممتاز ،زعفران رشته ای درجه یک ، زیره سبز و پسته داراییهای پایه پذیرفته شده به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی بورس کالا می باشد.
از مزایای قراردادهای آتی امکان پوشش ریسک (hedging) با هزینه کم، امکان سود آوری در بازار نزولی ( short sell)، امکان ورود در بازارهای بزرگتر با سرمایه کم (leverage)، آربیتراژ می باشد.
نرخ تسویه درپایان روز معاملاتی کشف میگردد و با توجه به آن به روزرسانی حسابها صورت میپذیرد و سود و زیان کلیه قراردادهای باز توسط اتاق پایاپای بورس محاسبه و در حساب مشتریان اعمال می گردد. قیمت تسویه روزانه هم اکنون بر اساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی و قیمت تسویه لحظه ای براساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به هر لحظه محاسبه خواهد شد.
در صورتیکه پس از کشف نرخ تسویه و اعمال آن در صورتحساب مشتریان، موجودی حساب از حداقل سپرده تعیین شده توسط بورس کمتر گردد اخطار افزایش وجه تضمین برای مشتریان ارسال می گردد. مشتریان فرصت دارند تا یک ساعت پس از شروع معاملات روز بعد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نمایند.در صورت عدم واریز وجه در زمان اعلام کارگزار از سوی مشتری، کارگزار موظف است با اخذ موقعیت معکوس نسبت به بستن معامله باز مشتری اقدام نماید.
بیشتر قراردادهای آتی، منجر به تحویل فیزیکی کالا نمیشود علتش آن است که اکثر سرمایه گذاران قبل از فرا رسیدن زمان تحویل کالا، اقدام به بستن قرارداد یا Offsetting می نمایند. تبدیل تعهد از طریق اتخاذ یک ”موقعیت تعهدی“ جدید معکوس در مقابل ”موقعیت تعهدی باز“ مشتری صورت می پذیرد.
تمامی افراد حقیقی و حقوقی میتوانند با مراجعه به شعب کارگزاری سهم آشنا با همراه داشتن اصل مدارک هویتی و تکمیل فرم ها اقدام به اخذ کد معاملاتی قرارداد آتی نمایند. و همچنین در صورت داشتن شرایط لازم بعد از اخذ مجوز دسترسی به سامانه برخط معاملات قراردادهای آتی، کد کاربری و کلمه عبور برای استفاده از خدمات آنلاین برای مشتریان محترم صادر میگردد .
گواهی سپرده کالایی
گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده ی آن بر مقدار معینی کالاست و پشتوانه آن قبض انبار استانداری است که توسط انبارهای موردتایید بورس صادر می گردد. بر اساس گزارش های منتشر شده توسط نهادهای بین المللی قبوض انبار از ابزارهای متداول تامین مالی در کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه به حساب می آیند. از کاربردهای مهم قبوض انبار در تامین مالی، برای تمامی بخش های اقتصادی، ابزار تحویل در قراردهای آتی می باشد.
تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که کد معاملات اوراق بهادار دارند، میتوانند اقدام به معامله گواهی سپرده کالایی هر کالایی نمایند. برای تحویل گرفتن کالا از انبار (در صورت داشتن گواهی سپرده در کد بورسی) باید مدارک لازم شامل معرفی نامه برای انبار از کارگزاری دریافت شود و با ارائه مدارک به انبار و واریز هزینه های انباردار کالا به خریدار تحویل داده می شود.
نحوه فروش در بازار آتی چگونه است؟
در ویدیو قبلی نحوه اخذ موقعیت خرید توضیح داده شد. در این ویدیو تصمیم داریم تا نحوه اخذ موقعیت فروش در بازار آتی را شرح بدهیم.
با توجه به ماهیت تعهدی قراردادهای آتی، چنانچه معامله گری انتظار کاهش قیمت دارائی پایه را داشته باشد، حتی اگر دارائی پایه را در اختیار نداشته باشد، میتواند اقدام به فروش در قراردادهای آتی نماید. برای گرفتن موقعیت تعهدی فروش در بازار آتی، کافیست به میزان وجه تضمین اولیه حساب آتی را شارژ نماید و سپس اقدام به ثبت سفارش فروش نماید. پس از انجام معامله فروش، معاملهگر میتواند موقعیت باز فروش خود را در قسمت وضعیت موقعیت باز ملاحظه نماید.
لازم به ذکر است معاملهگر میتواند این موقعیت را تا روز سررسید قرارداد دارد یا اینکه قبل از سررسید اقدام به بستن موقعیت خود نماید.
برای بستن موقعیت فروش، معاملهگر میتواند یک سفارش خرید در قرارداد مورد نظر ثبت نماید. پس از انجام معامله خرید، موقعیت تعهدی معاملهگر بسته میشود. در واقع در قسمت وضعیت موقعیت باز دیگر موقعیت باز مشاهده نخواهد شد.
معاملهگر از چه زمانی می تواند اقدام به بستن موقعیت فروش خود نماید؟
معاملهگر پس از اخذ موقعیت فروش، بلافاصله میتواند اقدام به ثبت سفارش خرید و بستن موقعیت خود نماید. در واقع معاملهگر از لحظهای که موقعیت را اخذ میکند تا اخرین روز معاملاتی میتواند هر لحظه که بخواهد در تایم معاملاتی، اقدام به بستن موقعیت خود نماید.
در پایان یادآور میشویم که ثبت سفارش فروش بدون آنکه زعفران، پسته یا زیره سبز را داشته باشیم به دلیل دوطرفه بودن بازار آتی امکان پذیر است. پس هنگامی که پیشبینی میکنید قیمتها در آینده کاهش خواهد داشت میتوانید با شارژ حساب خود به میزان وجه تضمین اولیه، اقدام به اخذ موقعیت فروش نمایید. در این شرایط، چنانچه قیمتها مطابق با پیشبینی شما با کاهش همراه شود، میتوانید با رسیدن قیمت به حد سود خود اقدام به ثبت سفارش خرید و شناسایی سود نمایید.
معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه
معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه چگونه است؟ قرارداد آتی یک قرارداد قانونی است که به موجب آن توافق میشود در زمان آینده خرید و فروش در بازار آتی یک کالا به قیمت از پیش تعیینشده معامله شود.
هر قرارداد آتی چهار رکن اساسی دارد:
- کالای مشخص: مثلا شما قرارداد میکنید که در آینده گندم دریافت کنید. فروشنده نمیتواند به شما جو تحویل بدهد.
- قیمت مشخص: فرض کنید قرار گذاشتهاید که سال آینده گندم را از قرار کیلویی 100 تومان بخرید. قیمت بازار آزاد هر اندازه که باشد، فروشنده باید همان 100 تومان را از شما بگیرد. چه گندم یک ریال شده باشد چه هزار تومان.
- کیفیت مشخص: اگر شما بر سر یک استاندارد کیفی توافق کردهاید (متناسب با برگه آزمایشگاه استاندارد) فروشنده باید همان درجه کیفی را تامین کند.
- زمان مشخص: مهمترین رکن قرارداد آتی، یک زمان مشخص است که در آن باید کالای خود را دریافت کنید.
قرارداد آتی در پوست گردو
اگر حوصله ندارید تمام این مقاله را بخوانید تنها با خواندن این چهار بند با کلیت قرارداد آتی آشنا خواهید شد:
- قرارداد آتی یک قرارداد است که به موجب آن کالایی در زمان آینده با قیمت مشخص، در تاریخ مشخص معامله میشود.
- خریدار میتواند قرارداد خود را به شخص دیگر واگذار کند. هر قدر به زمان تحویل نزدیک شویم، قیمت قرارداد به قیمت بازار نزدیکتر میشود. همچنین پیشبینی عمومی از قیمت کالا در زمان سررسید بر قیمت قرارداد آتی اثر دارد.
- به کمک قرارداد آتی خرید و قرارداد آتی فروش، شما میتوانید در این بازار به شکل دوطرفه سود کنید. اگر فکر میکنید قیمت بالا میرود، موقعیت خرید میگیرید. اگر گمان میکنید که قیمت پایین میآید، موقعیت فروش میگیرید. اگر موقعیت فروش بگیرید حتما لازم نیست کالا را تحویل دهید، بلکه میتوانید قرارداد را به فروشندهای دیگر واگذار کنید.
- در این بازار امکان استفاده از اهرم وجود دارد. یعنی با پرداخت وجه یک واحد کالا، میتوانید بیشتر از یک واحد کالا را بخرید یا بفروشید. مثلا پول یک سکه را بدهید، اما قرارداد خرید ده سکه را بگیرید. به این ترتیب اگر قیمت سکه طلا ده درصد بالا برود، شما 100% سود میکنید. (چون اهرم 10 دارید.)
- شرکتها از قرارداد آتی استفاده میکنند تا هزینه انبارداری را کاهش دهند و ریسک نوسانهای قیمت مواد اولیه و محصول نهایی را از میان بردارند.
وظایف خریدار و فروشنده در قرارداد آتی
هر قرارداد آتی یک خریدار و یک فروشنده دارد. در مثالی که زدیم، شما خریدار گندم و یک کشاورز فروشنده گندم است.
در زمان سررسید خریدار موظف به تسویه وجه معامله است.
فروشنده نیز موظف است در این زمان کالای مورد معامله را تحویل دهد.
هیچکدام از دو طرف حق ندارند نسبت به تسویه وجه یا تحویل کالا کوتاهی کنند.
درک مفهوم معاملات مشتقه
قرارداد آتی به هیچ عنوان مفهوم مدرنی نیست. ایرانیان باستان، رومیها و مصریها قراردادهایی داشتند، شبیه به آنچه امروز قراردادی آتی مینامیم.
در ژاپن قرارداد آتی برنج مرسوم بود. مزرعهداران برای فروختن برنج در سالهای آتی و دریافت وجه در همان زمان قراردادهایی تنظیم میکردند.
در هلند، برگههای قرارداد آتی گل لاله به صورت اوراق بهادار معامله میشد. این اولین نمونه از شکل امروزی قراردادهای مشتقشده بود.
یک مثال ساده از قرارداد آتی
فرض کنید با هم رفتهایم شمال. در راه برگشت از یک کارخانه شالیکوبی، 100 کیلو برنج میخریم از قرار هر کیلو 30 هزار تومان. 3 میلیون تومان پول میدهیم و 5 گونی 20 کیلویی میگیریم. این یک معامله نقدی است.
اما بهغیر معاملات نقدی عادی، معاملات دیگری هم قابل تصور است که به آنها معاملات مشتقه میگوییم.
معروفترین مثال از مشتقه، خرید نسیه است. یعنی 5 گونی برنج را میگیریم و قول میدهیم که تا زمانی مشخص، پول را واریز کنیم.
اما قرارداد آتی با قرارداد نسیه تفاوت دارد. عمده تفاوت این است که کالا، در زمان تسویه وجه تحویل داده میشود.
معاملات آتی به عنوان یک ابزار مشتقه
اما قرارداد آتی به چه صورت است؟
تصور کنید که ما سالی 100 کیلو برنج مصرف داریم. اگر الان 200 کیلو بخریم، برای انبارکردن و نگهداری برنجها دچار مشکل میشویم.
با برنجفروش قرار میگذاریم که سال دیگر که شمال آمدیم 100 کیلو برنج دیگر به ما بدهد، پولش را هم همان موقع بدهیم. برنجفروش قبول میکند که این کار را از قرار هر کیلو 36 هزار تومان انجام دهد.
سال دیگر ما باید 3.6 میلیون بپردازیم و 100 کیلو برنج با کیفیت مشخص تحویل بگیریم. این یک قرارداد آتی است. (البته در دید تخصصی، قرارداد آتی با پیمانی که در این مثال زدیم تفاوت دارد. برای سادگی و قابل فهم شدن موضوع، از این مثال استفاده شد.)
بعد از سه ماه متوجه میشویم که ما برنج لازم نداریم. از طرفی قیمت برنج به هر کیلو 40 هزار تومان رسیده است. قرارداد خود را به قیمت هر کیلو 2 هزار تومان به شخص دیگری میفروشیم. حالا او میتواند با این قرارداد به برنجفروش مراجعه کند، 36 هزار تومان بپردازد و برنج بگیرد. هر کیلو برنج برای او 38 تومان تمام خواهد شد. ما 200 هزار تومان سود کردهایم. خریدار جدید هم در مجموع 200 هزار تومان کمتر برای خرید برنج پرداخت میکند.
اما شاید قیمت برنج در این مدت پایین بیاید. مثلا به هر کیلو بیست هزار تومان برسد. در این صورت ما ضرر کردهایم. چرا که باید برنج را 16 هزار تومان گرانتر از قیمت بازار بخریم.
وجه تضمین در قرارداد آتی
فرض کنید قیمت برنج به 20 هزار تومان رسیده و شما قرار گذاشتهاید که برنج را 36 هزار تومان بخرید. چه کار میکنید؟ به احتمال زیاد سال دیگر برنامه شمال را لغو کنید و برای گرفتن برنج مراجعه نکنید. فروشنده از تصمیم شما بیخبر است و برنج را آماده میکند. اما برنجها روی دستش میماند.
برای این که خریدار یا فروشنده معامله را یکطرفه فسخ نکنند، یک مبلغ به عنوان وجه تضمین نزد یک امین میگذارند.
مثلا هر کدام از شما، برای خرید 100 کیلو برنج، 300 هزار تومان پیش یک شخص میگذارید. اگر شما برای تحویل گرفتن برنج مراجعه نکنید، 300 هزار تومان شما به عنوان جریمه به فروشنده داده میشود. اگر هم فروشنده برنج را تحویل ندهد، شما جریمه دریافت میکنید.
در این مثال، شما معادل 10 درصد قیمت کل معامله را وجه تضمین قرار دادهاید.
طبیعی است که اگر قیمت برنج ده درصد کم شود، برای شما فرقی نمیکند که بروید و برنج را تحویل بگیرید، یا معامله را فسخ کنید و جریمه پرداخت کنید. در این حالت میشود معامله را فسخشده فرض کرد. در این معامله، فروشنده به اندازه وجه تضمین شما سود کرده است.
شما از کاهش 10 درصدی قیمت چقدر ضرر کردهاید؟ 100%! چطور؟ کل پولی که پرداخت کرده بودید 300 هزار تومان بود، که تمام آن را از دست دادهاید.
اهرم در معاملات آتی
فرض کنید که میدانید قرار است به زودی قیمت برنج بیست درصد افزایش پیدا کند. شما ده میلیون تومان پول دارید. اگر تمام این پول را برنج بخرید و پس از گران شدن به بازار عرضه کنید، 2 میلیون تومان سود میکنید.
اما فرض کنید که یک قرارداد آتی برنج با اهرم 10 ببندید. در این صورت با ده میلیون وجه تضمین میتوانید خرید و فروش در بازار آتی معادل 100 میلیون تومان برنج بخرید. اگر برنج 20 درصد گران شود، حالا شما 20 میلیون تومان سود میکنید. یعنی با ده درصد افزایش قیمت، پول شما سه برابر میشود.
اما برعکس این ماجرا هم صادق است. اگر قیمت برنج ده درصد کاهش پیدا کند، شما ده میلیون تومان ضرر میکنید. یعنی کل پول خرید و فروش در بازار آتی خود را با یک منفی ده درصد از دست میدهید.
میبینید که بستن قرارداد آتی (یا خریدن قرارداد دیگران) همان اندازه که میتواند سودآور باشد، پرریسک نیز هست.
فرق معامله آتی و فوروارد در چیست؟
گاهی به معاملات فوروارد، پیمان آتی (در مقایسه با قرارداد آتی) نیز میگویند. اما آیا میدانید معامله فوروارد با فیوچر چه فرقی دارد؟
اگر در اینترنت تفاوت معاملات آتی و فوروارد را جستجو کنید، ممکن است به تفاوتهای بربخورید که هیچکدام درست نیستند.
آموزش بازار آتی
در مقاله ی آموزش بازار آتی قصد داریم شما را با انواع معاملات در این بازار آشنا کنیم. با توجه به روند رشد و توسعه بازارهای مالی در جهان و پیچیده شدن فرآیندهای معاملاتی، قراردادهای ویژه ای تحت عنوان معاملات و قراردادهای آتی (futures) در جهان به وجود آمد؛ نکته ی حائز اهمیت این است که معاملات آتی در گذشته نیز وجود داشته است و امروزه فقط به شکل مدرن، استاندارد و کاربردی تر در آمده است.
به چه قراردادهایی، آتی گفته می شود؟
افرادی که قصد انجام معامله در این بازار را دارند، باید شناخت و آشنایی کافی با آموزش بازار آتی کالا داشته باشند. اما در پاسخ به این سوال بایستی گفت که قرارداد آتی، پیمانی است که کاملا قانونی بوده و این قرارداد و تعهد بین خریدار و فروشنده بر مبنای یک قیمت معین در زمان حال انعقاد میشود اما تحویل کالا به آینده (در سررسید مقرر) موکول میشود.
به عبارت دیگر قرارداد آتی کالا، قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می شود در سررسید تعیین شده ( تاریخی که در قرارداد ذکر می شود)، مقدار و یا تعداد معینی از کالای ذکر شده در قرارداد را به قیمتی که در زمان حال و هم اکنون تعیین می کنند، بفروشد و در مقابل نیز، طرف دیگر قرارداد که همان خریدار است، متعهد می شود که آن کالا را با مشخصات استاندارد شده که در متن قرارداد ذکر شده است، خریداری کند. در مقاله آموزش بازار آتی یاد می گیرید که استفاده و کاربرد قراردادهای آتی چگونه است.
پس می توان نتیجه گرفت که به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و در زمان حال و با قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده (سررسید در نظر گرفته شده در قرارداد) صورت بگیرد، قرارداد آتی گفته می شود.
تذکر: تسلط بر آموزش بازار آتی کالا به شما نشان می دهد که کالای تحویلی که در قرارداد آتی کالا ذکر شده است، باید دارای استاندارد کیفیت و کمیت باشد و زمان دقیق تحویل و محل تحویل آن نیز به طور شفاف در قرارداد ذکر شده باشد.
به طور مثال یک کشاورز به عنوان فروشنده گندم، در تاریخ اول مهر ماه 1400 متعهد می شود که 5000 کیلوگرم از گندم خود با مشخصات معین (کیفیت آن باید در قرارداد ذکر شود) را به قیمت 25 میلیون تومان در تاریخ اول دی ماه 1400 (سه ماه بعد)، تحویل خریدار بدهد؛ خریدار نیز در قرارداد متعهد می شود که این 5000 کیلوگرم گندم با مشخصات ذکر شده را به قیمت 25 میلیون تومان در تاریخ اول دی ماه 1400 از کشاورز خریداری کند؛ این مثال، نمونه ای ساده از قرارداد آتی است.
علت به وجود آمدن چنین قراردادهایی، این است که خریداران و فروشندگان کالا، به دنبال کاهش ریسک های معاملاتی خود هستند خرید و فروش در بازار آتی و صاحبان مشاغل و کسب و کارها همیشه از ریسک های پیش بینی نشده که ممکن است به کسب و کارشان آسیب وارد کند، دوری می کنند. معامله گران بازار آتی کالا چه به عنوان خریدار و چه به عنوان فروشنده باید بر آموزش بازار آتی آگاهی داشته باشند.
به عنوان مثال صاحب یک کارگاه تولیدی تمایل ندارد مواد اولیه مورد استفاده کارگاه خود را هر دفعه به قیمت جدید بخرد؛ یا به عبارت دیگر هنگامیکه یک صادر کننده زعفران (به عنوان خریدار) با تولید کننده زعفران (به عنوان فروشنده)، قرارداد آتی زعفران انعقاد می کند، هر دو طرف این معامله به دنبال کاهش ریسک های موجود در بازار کار خود هستند که این امر اهمیت یادگیری آموزش بازار آتی را دو چندان می کند.
از یک طرف خریدار، با انعقاد قرارداد آتی، نگرانی های خود مبنی بر عدم تامین مواد اولیه با قیمت مناسب در تاریخ معین را رفع می کند و از طرف دیگر، فروشنده نیز با انعقاد قرارداد آتی، فروش محصول خود را در تاریخ سررسید تضمین می کند و نگرانی از بابت عدم فروش محصول خود در بازار ندارد؛ به این صورت است که قرارداد آتی برای هر دو طرف معامله، دارای مزایای مناسبی است اما خریداران و فروشندگان بدون شناخت کافی بر روی آموزش بازار آتی نمی توانند عملکرد خوبی در این بازار داشته باشند.
در ادامه مقاله ی آموزش بازار آتی کالا باید به ابهامات این نوع قرارداد ها اشاره کنیم؛ ابهامی که پیش می آید این است که اگر هر یک از طرفین معامله ( خریدار یا فروشنده)، به تعهدات ذکر شده در متن قرارداد عمل نکند، چه اتفاقی می افتد؟
این سوال برای بسیاری از افرادی که به تازگی با بازار آتی آشنا شده اند، پیش می آید. برای رفع این ابهام، آموزش بازار آتی می تواند گره گشا باشد. باید خاطر نشان کرد که در بازار معاملات آتی بهمنظور اطمینان از انجام تعهدات طرفین (خریدار یا فروشنده)، هر یک از طرفین معامله درصدی از ارزش قرارداد مذکور را را تحت عنوان «وجه تضمین لازم» نزد کارگزار و در حساب در اختیار قرار میدهند که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل میشود.
به این نکته توجه کنید که وجه تضمین لازم در حقیقت به دو بخش تقسیم میشود؛ بخش اول «وجه خرید و فروش در بازار آتی تضمین اولیه» است و بخش دوم «وجه تضمین اضافی» که این بخش بر مبنای اختیار و میزان ریسک موجود در بازار، متناسب با نوسانات قیمت نقدی دارایی پایه تعیین شده و به وجه تضمین اولیه اضافه میشود؛ بنابراین مبلغ وجه تضمین لازم، متغیر و از طریق بورس کالا تعیین و حداقل دو روز معاملاتی قبل به طرفین معامله اعلام می شود.
توجه کنید که بازار قراردادهای آتی یکی از زیر مجموعه های بازار مشتقه است و خود بازار مشتقه نیز یکی از بازار های زیرمجموعه بورس کالا ایران است. پس می توان گفت که تمامی قوانین و دستورالعمل های بورس کالا در آن اجرا خواهد شد؛ بنابراین آموزش بازار آتی زیر مجموعه ای از قوانین و دستورالعمل های بورس کالا است.
جذابیت های بازار آتی برای فعالان:
بازار آتی یکی از بهترین بازارهای سرمایهگذاری برای افراد ریسکپذیر محسوب میشود؛ پس لازم است که علاقه مندان معامله در بازار آتی در ابتدا ریسک های این بازار را در نظر بگیرند و با آموزش بازار آتی نیز آشنا باشند و شخصیت معاملاتی و استراتژی خاص خود را مشخص کنند.
بازار آتی که یکی از زیر مجموعه های بورس کالا است، دارای ریسک هایی نیز هست که افراد فعال در این بازار بایستی با این ریسک ها آشنا باشند؛ باید اشاره کرد که این بازار نکات مثبت و مزیت های فراوان نیز دارد که باعث افزایش علاقه فعالان به این بازار شده و جذابیت هایی را برای این افراد به همراه داشته است.
متقاضیان خرید و فروش در بازار آتی می توانند با آموزش بازار آتی، مزیت های این بازار را درک کنند. بازار آتی به دلیل داشتن 2 مزیت نسبت به سایر بازار های مالی ایران، از جذابیت بیشتری برای فعالان این حوزه برخوردار است. این دو عامل عبارت اند از: وجود اهرم در معاملات و دو طرفه بودن بازار
1) وجود اهرم در معاملات:
استفاده از اهرم به این معناست که فعالان بازار آتی می توانند با چند برابر موجودی پول خود، اقدام به معامله کنند. فلسفه وجودی چنین گزینه ای در معاملات بازار آتی این است که فعالان بازار، با پذیرفتن ریسک ناشی از این اقدام و با وارد کردن سرمایه خود و البته تسلط بر روی آموزش بازار آتی، بتوانند چند برابر سرمایه ای را که وارد این بازار کرده اند را به سود تبدیل کنند.
اما وجود اهرم در معاملات همانطور که ممکن است باعث سودهای بزرگ و چند برابری شود؛ ممکن است که باعث وارد شدن ضرر و زیان های بسیار سنگین و جبران ناپذیر به سرمایه معامله گران شود. معمولا افراد حرفه ای و باهوش که تخصص و تسلط لازم را بر روی بازارهای دارای اهرم دارند، خرید و فروش در بازار آتی از این گزینه ها استفاده می کنند.
به عنوان مثال؛ اگر شما قصد استفاده از اهرم در بازار آتی را داشته باشید، قادر خواهید بود که با در اختیار داشتن 15 کیلو گرم زعفران و استفاده از اهرم 2، بر روی 30 کیلو گرم زعفران سرمایه گذاری کنید؛ به گونه ای که یا سود 2 برابری به همراه دارد و یا اینکه زیان 2 برابری را برای شما به همراه خواهد داشت.
تذکر: متقاضیان فعالیت در بازار آتی باید توجه داشته باشند که اهرم مالی تابع وجه تضمین اولیه در هر قرارداد است و میزان اهرم مالی نیز بهمرور زمان تغییر کند.
2) دو طرفه بودن بازار:
یکی دیگر از بازارهای زیر مجموعه بورس کالا، بازار کالای فیزیکی است؛ معامله گران بازار فیزیکی (نقدی) هنگامیکه یک کالا ( پسته، زعفران و. ) را در این بازار خریداری می کنند، فقط زمانی می توانند در این معامله سود کنند که قیمت این کالای خریداری شده ( پسته، زعفران و. ) بالا برود؛ ولی زمانی که قیمت ها رو به کاهش است یا اصطلاحا بازار نزولی است، این معامله گران نمی توانند سودی را شناسایی کنند.
اما بازار آتی تفاوت هایی با بازار نقدی دارد به این صورت که فعالان بازار آتی هم به هنگام نزول قیمت ها و هم به هنگام صعود قیمت ها می توانند سود شناسایی کنند. یعنی اینکه وقتی قیمت کالای مورد نظر در حال بالا رفتن است، فعالان می توانند در قیمت پایین تر خرید خود را انجام بدهند و پس از صعود قیمت ها، کالای خود را در قیمت های بالاتر بفروشند.
در طرف مقابل نیز اگر سرمایه گذاران تحلیل می کنند که قیمت کالای مورد نظر در حال کاهش است، در قیمت های بالاتر اقدام به پیش فروش کالا می کنند و پس از کاهش قیمت ها اقدام به خرید همان مقدار کالا می کنند و از اختلاف بین قیمت خرید و فروش، سود خود را شناسایی می کنند.
ممکن است نوع کالاهای قابل معامله در بازار آتی برای شما ابهام داشته باشد، در ادامه آموزش بازار آتی به این محصولات اشاره خواهیم کرد.
چه محصولات و کالاهایی در بازار آتی معامله می شوند؟
در حال حاضر، چند نوع کالا شامل: پسته، زعفران نگین، زعفران رشته ای درجه یک پوشال معمولی، نقره، زیره سبز و صندوق طلا در بازار آتی بورس کالا معامله می شوند؛
با رشد و پیشرفت بازار سرمایه در ایران به خصوص در سالیان اخیر، مطمئنا زمینه ها و پیش نیازهای لازم برای رشد و توسعه بازار آتی نیز فراهم شده است و کالاهای گوناگون و متنوع تری می تواند در این بازار عرضه شود.
نحوه ورود به بازار آتی
اولین مرحله برای شروع فعالیت در بازار آتی، همانند بورس اوراق بهادار، دریافت کد معاملات آتی است که برای این کار متقاضیان بایستی به یکی از کارگزاری های مجاز که معاملات مربوط به بازار آتی را انجام می دهند، مراجعه کنند؛ توجه داشته باشید که کد معاملات آتی و مدارک مورد نیاز برای افتتاح حساب آتی کمی متفاوت از کد بورسی است و صدور آن نیز نیازمند تایید افراد توسط بورس کالا است.
تابلو معاملات بازار آتی بورس کالای ایران
پس از مطالعه آموزش بازار آتی برای آشنا شدن با این بازار و برای اطلاع از قیمت، حجم و جزییات معاملات انجام شده در بازار آتی به آدرس cdn.ime.co.ir مراجعه کنید.
نحوه معامله در بازار آتی
امروزه کسب سود تنها از طریق خرید و فروش سهام امکانپذیر نیست، بلکه با شناخت ابزارهای مالی میتوان نسبت به دیگران سود بیشتری کسب کرد. یکی از ابزارهایی که در بازارهای مالی بهمنظور کنترل ریسک مورد استفاده قرار میگیرد، قراردادهای آتی و معامله در بازار آتی است که از ابزارهای بازار مشتقه میباشد.
قرارداد آتی چیست؟
قرارداد آتی یک قرارداد حقوقی است که زمان و قیمت معامله تعیین شده است. به منظور خرید و فروش یک کالای خاص یا اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده، صورت میگیرد. یکی از طرفین موافقت میکند که مقدار مشخصی از اوراق بهادار یا یک کالا را خریداری کرده و در تاریخ معینی تحویل دهد. طرف فروش قرارداد در ازای دریافت وجهی بهعنوان وجه تضمین و سپردن آن به اتاق پایاپای بورس، با ارائه کالا موافقت میکند.
عملکرد قرارداد آتی
بازار معاملات آتی کالا یک بازار دو طرفه میباشد، یعنی افراد از افت قیمت هم میتوانند سود کسب کنند.
- اگر قیمت دارایی اصلی افزایش یابد، تحلیلگر از حق خرید سود میبرد. سپس سرمایهگذار از حق خرید دارایی استفاده میکند و خرید خود را در قیمتهای پایین انجام میدهد و با قیمت بالاتر دارایی را میفروشد.
- اگر قیمت دارایی اصلی کاهش یابد، سرمایهگذاران از حق فروش سود میبرند. سرمایهگذار دارایی را با قیمت بالاتر در بازار تضمین شده از طریق قرارداد آتی میفروشد و سپس آن را با قیمت پایین بازخرید میکند.
نحوه ثبتنام در قرارداد آتی
برای معامله در بازار آتی به کد معاملاتی جدا نیاز دارید چرا که سامانه معاملاتی بازار آتی، مجزا از سهام است که در ادامه بهصورت مختصر مراحل صدور و نحوه دریافت کد معاملاتی قرارداد آتی را توضیح خواهیم داد. اما بهخاطر داشته باشید که جهت دریافت کد معاملاتی در قرارداد آتی، همانند بازار سهام، ثبتنام در سجام و احراز هویت ضروری است.
- ابتدا تکمیل فرمت ثبتنام که به دو طریق امکانپذیر است. با به همراه شناسنامه و کارت ملی، بهصورت حضوری به کارگزاری رسمی و دارای مجوز فعالیت مراجعه میکنید اما اگر فرصت مراجعه حضوری را ندارید، میتوانید فرمهای مربوط به دریافت کد معاملاتی را از سایت کارگزاری دانلود و تکمیل نمایید و به همراه گواهی امضای که مورد تأیید دفاتر اسناد رسمی است، از طریق پست به نشانی پستی کارگزاری ارسال کنید.
- مشتری باید در یکی از بانکها اقدام به افتتاح حساب نماید.
- پس از آنکه مدارک توسط کارگزاری و بورس مورد تأیید قرار گرفت، فرم درخواست کد تأیید جهت مهر و امضا به مشتری تحویل داده میشود.
- مشتری موظف است به سؤالات مربوط به احراز صلاحیت در معاملات آتی پاسخ دهد.
- کارگزاری، فرم تکمیل شده توسط مشتری را برای بورس کالا صادر میکند.
- در نهایت کد معاملاتی در بورس کالا و قرارداد آتی صادر میشود. جهت دسترسی به سامانه معاملات بر خط اوراق بهادار مبتنی بر کالا ، نام کاربری و رمز عبور برای کاربر صادر میشود.
- معمولاً کارگزاران جهت اطلاع به مشتریان خود پس از تکمیل مراحل فوق، با مشتری تماس گرفته و او را از فعالشدن کد معامله در بازار آتی آگاه میسازند.
داشتن کد معاملاتی در بازار آتی دارای شرط، حداقل سن 18 سال میباشد:
مراحل انجام معامله در بازار آتی
پس از آنکه کد معاملاتی سامانه بورس کالا را از کارگزاری دریافت کردید، میتوانید به معامله در بازار آتی اقدام کنید.
شارژ کردن حساب
- ابتدا باید مانند هر حساب کاربری، اقدام به شارژ حساب خود نمایید. در این حالت چون نیاز نیست به حساب کارگزاری مبلغی واریز کنید، بنابراین برای شارژ حساب هم نیازی به درگاه واریز ندارید. اما باید حسابی را که در اختیار بورس میباشد، شارژ کنید که برای این کار میتوانید از روشهای آنلاین پرداخت وجه یا مراجعه حضوری به بانک اقدام کنید.
- سپس به سامانه معاملات آتی وارد شوید و از قسمت "مدیریت مالی"، حساب خود را بروز رسانی نمایید تا از شارژ حساب اطمینان حاصل کنید.
برای معاملات در این بازار به دو حساب نیاز دارید، حساب عملیاتی و حساب پشتیبان.
- حساب عملیاتی: در واقع این حساب یک حساب مشترک با سازمان بورس محسوب میشود که در اختیار سازمان بورس میباشد، یعنی حق برداشت از این حساب تنها در اختیار سازمان است و شما اجازه برداشت از این حساب را ندارید.
- حساب پشتیبان: حساب پشتیبان همان حساب شخص سهامدار است که میتواند برداشت وجه خود را از این حساب انجام دهد. برای افتتاح حساب، در حال حاضر از دو بانک ملت و سامان میتوانید اقدام کنید.
بهخاطر داشته باشید که هر دو حساب عملیاتی و پشتیبان باید از یک بانک باشند.
انجام معامله
- پس از شارژ کردن حساب پشتیبان، برای معامله در بازار آتی باید نماد مورد نظر را جستوجو کنید. نمادهای قابل معامله در بازار آتی را از سایت بورس کالا به نشانی cdn.ime.co.ir می توانید مشاهده کنید. همانطور که گفته شد، زعفران، پسته، زیره سبز، نقرهو صندوق طلا در بازار آتی ایران قابل معامله هستند که اگر به صفحه معرفی نمادها وارد شوید هم تقسیم بندی آن ها را مشاهده خواهید کرد.
- پس از انتخاب نماد، از قسمت دیدهبان در سامانه معاملاتی ، نماد مورد نظر را جستوجو کنید. سپس اطلاعاتی مانند اندازه هر قرارداد و تاریخ تحویل و سایر اطلاعات نمایش داده میشود. اندازه قرارداد، اندازه هر قرارداد را نشان میدهد. مثلاً هر قرارداد زعفران، 100 گرم زعفران را شامل میشود.
در بازار آتی، قیمت تسویه معادل قیمت پایانی در بازار سهام است. قیمت تسویه میانگین قیمت معاملات انجام شده در 30 دقیقه پایانی جلسه معاملاتی میباشد. با این وجود استثناهایی نیز وجود دارد. برای مثال در صورتی که در 30 دقیقه پایانی جلسه معاملاتی، حجم معاملات انجام شده از 20% حجم کل معاملات کمتر باشد، میانگین قیمت در 1 ساعت پایانی جلسه معاملاتی بهعنوان قیمت تسویه روزانه در نظر گرفته میشود. حتی در 1 ساعت پایانی هم حجم معاملات از 20% حجم کل معاملات کمتر باشد، برای محاسبه قیمت تسویه حجم کل معاملات در روز در نظر گرفته میشود.
برداشت وجه
در قرارداد آتی امکان برداشت وجه از حساب عملیاتی امکان پذیر نمیباشد و در صورتی که تمایل به برداشت وجه دارید، تقاضای خود را برای کارگزاری ارسال کنید و ارسال درخواست، از طریق کارگزار انجام میشود. بورس کالا مبلغ درخواستی شما را از حساب عملیاتی بهحساب پشتیبان منتقل میکند و شما میتوانید وجه مورد تقاضا را از حساب بانکی مورد نظر، دریافت نمایید.
ا گر تا 15 دقیقه بعد از پایان جلسه معاملاتی، درخواست خود را برای کارگزار ارسال نمایید، تا ساعت 10 صبح روز کاری بعد وجه مورد تقاضا بهحساب شخصیتان منتقل میشود.
وضعیت درخواست وجه را میتوانید از قسمت " وضعیت " در سامانه معاملاتی مشاهده کنید و اگر انتقال وجه به حساب شما انجام نشده باشد، علت آن در قسمت " گزارش درخواست برداشت وجه " قابل مشاهده است.
جمعبندی
قراردادهای آتی از جمله ابزارهای مشتقه هستند که در بورس کالا مورد معامله قرار میگیرند. این قراردادها یک ابزار مالی و قرارداد حقوقی برای خرید یا فروش یک دارایی خاص یا اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده در زمان معین هستند. خریدار قرارداد آتی با اتمام قرارداد آتی، تعهد خرید و دریافت دارایی اصلی را بر عهده میگیرد. فروشنده قرارداد آتی تعهد میکند که دارایی اصلی را در تاریخ انقضا تهیه و تحویل دهد. کالاهایی چون زیره و پسته و زعفران در این بازار مورد معامله قرار میگیرند.
دیدگاه شما