انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعهای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان سادهتر به بازاری که در آن داراییهای مالی مانند سهام، سپردههای سرمایهگذاری، طرحهای بازنشستگی، انواع بیمه نامهها و اوراق بهادار معامله میشود، بازار مالی گفته میشود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا میکند.
در واقع این بازارها شرایطی را فراهم میکنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسانبورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.
کاربرد بازارهای مالی
بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظامهای اقتصادی فراهم میکنند که مهمترین آنها عبارتند از:
- تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایهگذاران
- کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
- تقویت نقدشوندگی در نظامهای مالی
- ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
- هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
- بهبود شفافیت در فعالیتهای اقتصادی
- کمک به اعمال سیاستهای پولی و مالی بانک مرکزی و دولت
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دستهی مختلف طبقهبندی میشوند:
بازارهای مالی بر اساس حق مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دستهی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند:
بازار بدهی (Debt Market)
به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله میشود، بازار بدهی میگویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکتها، دولتها، بانکها، شهرداریها و سایر سازمانها باشد.
بازار سهام (Stock Market)
به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانونمند مانند بورس؛ توزیع و مبادله میشود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته میشود. این بازار یکی از حساسترین حوزههای اقتصاد است، زیرا به شرکتها این امکان را میدهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایهگذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.
بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دستهی بازار پول و سرمایه تقسیم میشوند:
بازار پول (Money Market)
به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله میشوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین میشود، بازار پول میگویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول میباشد.
بازار سرمایه (Capital Market)
به بازاری که خرید و فروش داراییهای مالی با سررسید بیش تفاوت بازار پول و سرمایه از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام میشود، بازار سرمایه میگویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل میکند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم میشود:
- بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق میافتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله میشوند، بازار اولیه میگویند.
- بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم میکند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانونمندی
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانونمندی به چهار دستهی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم میشوند:
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمانیافته است که قوانین و شرایط سختگیرانهای را برای پذیرش شرکتها اعمال میکند؛ در واقع شرکتها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار میگیرند و سپس در این بازار پذیرفته میشوند.
بازار خارج از بورس
به بازاری که اوراق بهادار شرکتهای پذیرفته نشده در بورس در آن معامله میشود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانهزنی میگویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسانتری را برای پذیرش شرکتها در نظر گرفته است.
بازار سوم
معمولاً سازمانها و موسسات بزرگ سرمایهگذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.
بازار چهارم
شرکتها و سازمانهایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکتها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله میشوند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دستهی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم میشوند:
بازار آتی (Future Market)
به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله میشود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.
بازار نقدی (Spot Market)
به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شدهاست، بازار نقدی میگویند. بازار نقدی در نقطهی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطهای از زمان انجام میشود، به آن بازار نقطهای نیز میگویند.
تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه چیست؟
تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه چیست؟ بازارهای مالی تشکیلات پیچیدهای دارند که با ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود نقش مهمی در قیمتگذاری بازار برعهده دارند. هر بازاری را که در آن معاملات اوراق بهادار انجام شود بازار مالی محسوب میکنیم: بازار سهام، بازار فارکس، بازار اوراق قرضه، و بازار مشتقات. بازارهای مالی برای عملکرد صحیح اقتصاد سرمایهداری نقشی حیاتی ایفا میکنند. در سالهای اخیر بسیاری از بازارهای مالی دنیا معاملات خود را از طریق بورس به انجام میرسانند.
پیش از شروع مقاله، به شما پیشنهاد میکنیم در صورتی که قصد یادگیری بورس جهانی و فارکس را دارید، در دوره آموزش بورس جهانی شرکت کنید. همچنین اگر قصد دارید در بازار بورس ایران فعالیت کنید، دوره آموزش تابلو خوانی را از دست ندهید!
تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه چیست؟
هدف از تشکیل بازارهای مالی چیست؟
تأمین سرمایه از مهمترین اهداف و موضوعات مورد توجه شرکتها است. عرضهی سهام در بورس از بهترین راههای جذب سرمایه شناخته شده است که عموماً با استقبال روبرو شده است. بی شک برای این بازار ساختار قانونمندی طراحی شده که هر شرکتی اجازهی ورود به آن را ندارد. فرابورس هم، مثل بازار بورس اوراق بهادار، بستری جهت داد و ستد اوراق بهادار یا سهام فراهم کرده که شرایط و قوانین معاملاتی آن برای شرکت ها به مراتب در دسترستر است.
تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه چیست؟
در فرابورس، نظارت کمتری به نسبت بازار بورس دیده میشود. شرکتهای بورسی ملزم به انتشار تعداد گزارش بیشتری، در طول یک سال مالی هستند. همین موضوع باعث شفافیت بیشتر بورس شده و ریسک سرمایهگذاری در فرابورس به مراتب از بورس بیشتر شده است.
در بازار بورس، داراییهای مختلف از جمله دارایی مالی و واقعی، خرید و فروش می شوند. به بورسی که در آن داراییهای مالی (داراییهای کاغذی) و اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت معامله میشود، بورس اوراق بهادارگفته میشود. همچنین بورسی که در آن داراییهای واقعی یا کالاهای فیزیکی مورد معامله قرار میگیرد، تحت عنوان بورس کالا شناخته شده است.
علاوه بر مواردی که ذکر شد، نوع دیگری از بورس، به نام بورس ارز داریم که در آنجا، پول رایـج کشورها رد و بدل میشود. بورس اوراق بهادار، بازاری سازمان یافته و رسمی است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها، اوراق قرضهی دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی، مطابق با قوانین آن، انجام میپذیرد.
خرید و فروش اوراق بهادار در کشور ما به شکل رسمی در بورس اوراق بهادار تهران به وقوع میپیوندد. هر سهم بر مبنای میزان عرضه و تقاضای آن قیمتگذاری میشود. یک سرمایهگذار میتواند با هر اندوختهای وارد بورس شود و در سرمایهگذاری شرکتهای حاضر در بورس سهیم شود.
بازار فرابورس ایران در سال 1387 فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد. این بازار از جایگاه و تشکیلاتی قانونی مشابه بورس برخوردار است. با این وجود شرایط پذیرش و معامله در آن به مراتب آسانتر از بورس تعریف شده تا بتواند به چرخیدن تفاوت بازار پول و سرمایه چرخ اقتصادی کشور کمک کند.
از مهمترین وظایف بازار فرابورس سازماندهی آن قسمت از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارد و خواهان آن است که به سرعت وارد بازار سرمایه شود.
عدم نیاز به فرآیندهای پیچیده و همچنین متنوع بودن شرایط پذیرش شرکتها در فرابورس ایران، این امکان را برای بنگاههای اقتصادی بهوجود آورده که با دارا بودن حداقل شرایط و در کمترین زمان، به این بازار مالی وارد شوند. درحالیکه از تمامی مزایای شرکتهای حاضر در بازار مبادلات اوراق بهادار بهرهمند میشوند.
فرابورس از چه بازارهایی تشکیل شده است؟
فرابورس پنج بازار دارد که با نامهای بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه مشخص شدهاند.
بــازار سهام فرابورس ایران بازارهای اول، دوم و پایه را شامل میشود. سهام شرکتهایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دوم معامله میشوند و شرکتهایی که فاقد شرایط لازم باشند، میتوانند سهام خود را در بازار پایه مبادله کنند.
در بازار اول فرابورس، شرکتهای سهامی عام، مطابق با دستورالعمل پذیرش، اجازهی معاملهی سهام خود را دارند. نوسان قیمت 5 درصد بدون حجم مبنا است. آخرین سرمایهای که برای شرکتهای پذیرفته شده در این بازار ثبت شده، حداقل 10 میلیارد ریال تخمین زده شده که یک سال از زمان بهرهبرداری آن میگذرد و زیان انباشته ای متوجه آن نشده است.
در بازار دوم مانند بازار اول، معاملات سهام شرکتهای سهامی عام صورت میگیرند. با این وجود شرایط پذیرش در این بازار، از بازار اول سادهتر است. بازار پایه ی فرابورس، بهمنظور ساخت بستری مناسب برای خرید و فروش سهام شرکتهای سهامی عام – که در بورس یا بازارهای فرابورس اجازه ی ورود ندارند- پا به عرصه ی ظهور گذاشته است. این بازار تنها شرکتهای سهامی عام را شامل میشود. سهام شرکتهایی که احتمال زیان دارند، شرکت های تازهتاسیس، و شرکتهایی که با افزایش سرمایه مایل هستند از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند، در بازار دوم یافت میشود. آخرین سرمایهی ثبت شده برای شرکتهای این بازار، حدود 1 میلیارد ریال برآورد شده است.
بازار پایه چیست؟
بازار پایه، یکی از بازارهای فرابورس معرفی شده که به منظور عرضه و تبادل اوراق بهادار به وجود آمده است. شرکتهای این بازار بدون طی فرآیند پذیرش وارد فرابورس میشوند و شامل سه دستهی زیر هستند:
اطلاعات کامل درباره تفاوت بازار بورس و فرابورس
ما فعالان بازار سرمایه، با اصطلاحات بسیاری سروکار داریم که بورس و فرابورس از پرکاربردترین و آشناترین این اصطلاحات هستند.به طور قطع یکی از سوالاتی که افراد تازه وارد به بازارهای مالی با آن مواجهه هستند فرق بین این دو اصطلاح است. بازار بورس و فرابورس دو مورد از بازارهای مالی در ایران هستند که در آنها سهام شرکت های سهامی عام به متقاضیان خرید آنها عرضه تفاوت بازار پول و سرمایه میشود.پس تا پایان این مقاله با مدرسه بورس همراه باشید تا به طور کامل و شفاف تفاوت بازار بورس و فرابورس شناخت پیدا کنید.
بازار بورس چیست؟
بورس به تنهایی یک کلمه فرانسوی است که به معنای محل مبادله اوراق بهادار یا همان سهام است. معادل انگلیسی این کلمه (Stock Exchange) است.در ایران چهار بازار بزرگ زیر مجموعه نهاد بورساوراق بهادار هستند که در ادامه با انها بیشتر آشنا میشویم.
انواع بورس در ایران کدام اند؟
انواع بازار بورس در ایران به شرح زیر می باشد:
1)بورس اوراق بهادار تهران :
نخستین و کهن ترین بورس ایران است که در آن سرمایه گذاران به خرید و فروش سهام شرکت های بزرگ میپردازند.
2) فرابورس :
دومین بورس بزرگ کشورمان است و شرکت هایی که شرایط و استانداردهای پذیرش در بورس اوراق بهادار را ندارند اما شرایط شان مطابق فرابورس است ،سهام شان در این بازار مبادله میشود.
بازار فرابورس، خود نیز شامل چندین زیر مجموعه است که در ادامه با آنها آشنا میشویم.
3)بورس کالا :
این بورس با هدف تسهیل مبادله کالاها ، حقیقی شدن قیمت ها و حذف واسطه ها و دلالان در عرضه پاره ای از کالاها ایجاد گردیده و درحال حاضر محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، محصولات فلزی،تعدادی خودرو و پاره ای از قراردادهای مالی مبادله می گردد.
4)بورس انرژی :
این بورس شباهت بسیاری به بورس کالا دارد با این تفاوت که به طور ویژه و خاص به خرید و فروش سوخت و دیگر حامل های انرژی اختصاص یافته.
بازار فرابورس چیست؟
دومین بورس بزرگ کشورمان است و شرکت هایی که شرایط و استانداردهای پذیرش در بورس اوراق بهادار را ندارند اما شرایط آنها مطابق فرابورس است ،سهام شان در این بازار مبادله میشود. بازار فرابورس، خود نیز شامل چندین زیر مجموعه است که در ادامه با آنها آشنا میشویم.
نکته مهم این است که شرایط پذیرش در فرابورس راحت تر است و با سرعت بیشتر و سخت گیری کمتری نسبت به بورس اقدام به پذیرش شرکت ها میکند.
بازارهای زیرمجموعه بازار فرابورس
1)بازار اول و بازار دوم :
بازار اولیه (primary market) زمانی شکل میگیرد که دارایی برای اولین بار مورد معامله قرار میگیرد. بهعبارتی بازاری که در آن سهام شرکتها برای اولین بار عرضه و فروخته میشود، بازار اولیه نام دارد. در این بازار شرکتها بهطور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تأمین میکنند که این کار در قالب پذیرهنویسی صورت میگیرد.
داراییهایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرارگرفته است(مرحله پذیرهنویسی)، برای معاملههای بعدی و مجدد، نیاز به بازار ثانویه(secondary market)دارد. مثلاً اگر فردی که سهام شرکتی را در مرحله پذیرهنویسی خریداری کرده و اکنون قصد فروش این سهم به سایر سرمایهگذاران بازار را دارد، باید به بازار ثانویه مراجعه کرده و تفاوت بازار پول و سرمایه اقدام به فروش سهم خود کند. پس میتوان گفت که تمامی معاملات سهام در بازار بورس، جزء معاملات بازار ثانویه هستند و در این بازار، اوراق بهادار میان معامله گران مبادله میشود و شرکت در آن نقشی ندارد.
2)بازارهای پایه(بازار پایه زرد،نارنجی،قرمز) :
بازار پایه فرابورس خود به سه قسمت تقسیم میشود: تابلو پایه زرد، تابلو پایه نارنجی و تابلو پایه قرمز. در کنار نام هر نماد معاملاتی در تابلوهای رنگی بازار پایه، یکی از 6 عنوان لغو پذیرش شده ، قانون احکام دائمی برنامههای توسعه کشور، انحلال ، ورشکستگی ، عدم اظهار نظر و اظهار نظر مردود درج شده است.
لغو پذیرش شده : شرکتهایی که پیشتر در یکی از بازارهای اصلی بورس یا فرابورس حضور داشته اما به دلیل عدم رعایت استانداردهای پذیرش، لغو پذیرش شده و به بازار پایه انتقال داده شدند.
قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور : شرکتهایی که در آنها بر اساس ماده 36 قانون احکام دایمی برنامههای توسعه کشور مصوب 16/01/1396 ناشران موظف به انتشار اطلاعات و اسناد مالی موثر باشند.
انحلال : شرکتهایی که تمامی فعالیتهایشان متوقف شده و موجودیت خود را به طور کامل از دست دادهاند.
ورشکستگی : شرکتهایی که بر اساس زیانهای وارده قادر به پرداخت قرض های خود نباشند.
عدم اظهار نظر : شرکتهایی که در آنها حسابرس به دلیل وجود محدودیت قابل ملاحظه در دامنه رسیدگی (یا وجود شبهه عمده) قادر به اظهار نظر درباره مطلوبیت و مساعدت صورتهای مالی نباشد.
اظهار نظر مردود : شرکتهایی که در آنها حسابرس نقصهای صورتهای مالی را چنان با اهمیت ببیند که کلیت صورتهای مالی از نظر حسابرس گمراه کننده باشند.
عمدهترین تفاوت معاملات نمادها
عمدهترین تفاوت معاملات نمادهای تابلوهای مختلف بازار پایه فرابورس ایران، دامنه نوسان آنهاست. در حال حاضر، دامنه نوسان نمادهای تابلوی پایه زرد، ۳ درصد، تابلو پایه نارنجی، ۲ درصد و تابلو پایه قرمز، ۱ درصد میباشند.
3)بازار ابزاری های نوین مالی :
مطابق با دستورالعمل پذيرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ايران، کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم که به تایید شورای عالی بورس رسیدهاند و بنا به اعلام آن، مشمول ثبت یا معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شدهاند، قابل پذیرش در بازار ابزارهای نوین مالی است. انواع اوراق مشارکت، گواهی سرمایهگذاری و صکوک(اوراق اسلامی) که ویژگیهای معینی دارند، در این بازار معامله میشود.
4)بازار SME (شرکت های کوچک و متوسط) :
SME مخفف عبارت Small and Medium-sized Enterprises ، به معنای بنگاه های کوچک و متوسط است. این بازار تشکیل شده از دو تابلوی رشد و دانش بنیان است. براساس داده های منتشر شده توسط بانک جهانی ، بنگاه ها را میتوان به سه دسته خرد،کوچک،متوسط تقسیم بندی کرد.
مزایای پذیرش شرکت ها در بازار فرابورس
- تسهیل و تسریع تامین مالی : بانکها شرکتهای فعال در فرابورس را به عنوان وثیقه جهت دریافت تسهیلات میپذیرند. بنابراین، شرکتهای فرابورس میتوانند از این طریق برای دریافت تسهیلات دست به کار شوند. همچنین، این دسته شرکت ها میتوانند از تأمین مالی از طرف سهامداران برخوردار شوند.
- بهره مندی از معافیت های مالی درنظر گرفته شده : شرکتهای پذیرفته شده در فرابورس از تسویه 10 درصد مالیات معاف هستند که این مزیت به طور مستقیم متوجه سهامداران میشود.
- افزایش اعتبار به دلیل عضویت در این بازار و شفافیت بیشتر وضعیت مالی بنگاه
وبسایت فرابورس ایران
وبسایت شرکت فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir علاوه بر در اختیار قرار دادن اطلاعات با اهمیتی درباره خود این شرکت و خدمات آن، معلومات جامعی از شرکتهای پذیرفتهشده در این بازار را به اطلاع سرمایهگذاران میرساند.
تفاوت فرایند پذیرش شرکت ها در بازار بورس و فرابورس
البته استانداردها و شرایط بورس و فرابورس محدود به موارد ذکر شده در تصویر نیست و پارامترهای دیگری نیز از جمله حداقل سهام شناور، حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه، داشتن یا نداشتن زیان انباشته، نسبت حقوق سهامداران و همچنین میزان سودسازی در تقسیم بندی رتبه آن شرکت تاثیر به سزایی دارد.
کدام بهتر است بورس یا فرابورس
انتخاب بین این دو بازار ، انتخابی مهم است. شفافیت صورتهای مالی و اطلاع رسانی شرکتها و پیوستگی گزارشات مالی در شرکتهای فعال در بازار بورس و برگزاری مرتب و منظم مجامع در شرکتهای بازار اول بورس، بهتر از شرکتهای فرابورسی در ردههای مختلف است. اما همه اینها دلیل نمی شود که ما صدها شرکت فعال در بازار فرابورس را نادیده بگیریم و به آنها توجهی نداشته باشیم ؛ چرا که همین شرکتهای فرابورسی، با بهبود اوضاع و تنظیم دقیق تر صورتهای مالی و افزایش سودآوری، زمینه لازم برای ارتقا رتبه و مقام در بازار سرمایه را بدست میآورند و به بازار اول بورس انتقال داده میشوند.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم فرق بین بازار بورس و فرابورس را با جزییات کامل برای شما شرح دهیم. در نهایت این به شما بستگی دارد که با توجه به دانش اقتصادی و سرمایه گذاری خودتان در شرکت های کدام بازار اقدام به سرمایه گذاری میکنید. پس همیشه به دنبال آموزش با کیفیت باشید.از همه شما ،همراهان گرامی مدرسه بورس سپاسگذاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید. بسیار خوشحال میشویم اگر درخواست ها و پیشنهادات و انتقادات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
شما میتوانید با شرکت در دوره جامع نوابغ بورس و سرمایه گذاری هر انچه که برای تبدیل شدن به یک سرمایه گذار حرفه ای لازم دارید بدست اورید.
بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست؟
بورس اوراق بهادار به عنوان بخشی از بازار سرمایه، از اهمیت بسیار زیادی در میان سرمایهگذاران برخوردار است و مورد توجه خاص آنها قرار دارد. بنابراین پیش از آنکه به بررسی ساز و کار بورس اوراق بهادار و چگونگی انجام معاملات در این بازار پرداخته شود، نیاز است تا به اختصار این بازار را تعریف کرد و به بررسی انواع آن پرداخت. در این مطلب به سراغ این موضوع رفتهایم و به شما میگوییم بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و بازار سرمایه خود به چند دسته تقسیم میشود. با ما همراه شوید.
بازار چیست؟
در علم اقتصاد تعاریف متعددی برای بازار ارائه شده است.
در تعاریف اولیه، بازار به مکان فیزیکى اطلاق میشد که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن دور هم جمع مىشدند. اما در تعاریف بعدی تاکید شد که بازار نباید لزوماً وجود فیزیکی داشته باشد و فضای مشخصی را در برگیرد، در حقیقت بازار شامل تمام خریداران و فروشندگانى است که در حال دادوستد کالا یا خدمات خاصى هستند.
برای مثال بازار معاملات سهام در سطح جهانی، بازاری است که عملیات خرید و فروش در آن از طریق شبکههای مخابراتی بینالمللی انجام میشود و مکان معینی ندارد. در حقیقت بازار یک مکانیزم است که این امکان را به خریداران و فروشندگان میدهد تا به معامله داراییهای خود بپردازند. این دارایی ممکن است فیزیکی (مانند املاک) یا مالی (مانند اوراق بهادار) باشد.
براساس تعریف دومنیک سالواتوره، بازار مکان و یا موقعیتی است که در آن خریداران و فروشندگان، کالا، خدمات و منابع را خرید و فروش میکنند. برای هر کالا، خدمت یا منبع که قابلیت معامله داشته باشد، بازاری وجود دارد. در تعریف سالواتوره هم مشاهده میشود که بازار میتواند یک محل مادی و فیزیکی یا موقعیتی برای انجام معامله باشد.
انواع بازارها کدامند؟
در یک نگاه کلی و از نقطه نظر نوع داراییها، بازارها به دو نوع بازار داراییهای فیزیکی (واقعی) و بازار داراییهای مالی تقسیم میشوند:
بازار داراییهای فیزیکی، بازاری است که در آن خریداران و فروشندگان به معامله داراییهایی که ماهیت واقعی و فیزیکی دارند، مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، وسایل منزل و … میپردازند.
بازار داراییهای مالی به بازاری اطلاق می شود که در آن افراد اعم از حقیقی و حقوقی، می توانند در آن برای معامله اوراق ضمانت مالی، کالا و دیگر داراییهای مثلی (عوضدار) با هزینه مبادلاتی پایین اقدام کنند. قیمتهای این بازار تابع عرضه و تقاضا است. اوراق ضمانت شامل سهام، اوراق قرضه و برخی کالاها (فلزات گرانبها یا محصولات کشاورزی) میشود.
بازار میتواند از نظر سررسید تعهدات مالی، نوع ساختار یا برحسب دارایی طبقهبندی شود. بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم میشوند:
بازار پول چیست؟
بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و دیگر داراییهای مالی جانشین نزدیک پول با سررسید کمتر از یکسال است. به بیان دیگر بازار پول، بازار ابزارهای مالی کوتاهمدت با سه ویژگی مهم زیر است:
- نقدشوندگی بالا
- کم بودن ریسک عدم پرداخت
- ارزش اسمی زیاد
ابزارهای بازار پول شامل اسناد خزانه (اوراق بهادار کوتاه مدت با سه ماه، شش ماه یا یکسال)، پذیرش بانکی (دستور پرداخت مبلغی معین در تاریخی مشخص)، گواهی سپرده، اوراق تجاری (نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید ۲۷۰ روز یا کمتر)، قرادادهای بازخرید و دلار اروپایی است. از مهمترین نهادهای این بازار میتوان به بانک مرکزی، واسطههای مالی بانکی مانند بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی، شرکتهای تجاری، دولت و مؤسسات دولتی، صندوق های سرمایه گذاری، کارگزاریها و معاملهگران و در نهایت سرمایهگذاران اشاره کرد.
بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه، به بازارهای مالی برای خرید و فروش ابزارهای مالی نظیر اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک تفاوت بازار پول و سرمایه سال و داراییهای بدون سررسید، اطلاق میشود. بازار سرمایه بزرگتر از بازار پول است و اهمیت بسیار زیادی در جمع آوری و تامین منابع لازم برای سرمایهگذاری واحدهای مختلف تولیدی دارد. بازار سرمایه از نظر مرحله عرضه اوراق بهادار، خود به دو دسته بازار اولیه (بازار دست اول) و بازار ثانویه (بازار دست دوم) تقسیم میشود.
بازار اولیه
بازار اولیه بازاری است که در آن سهام یک شرکت یا واحد اقتصادی برای اولین بار در آن عرضه و منتشر میشود. عایدی حاصل از عرضه این سهام، منبعی در تامین مالی آن شرکت یا موسسه خواهد بود. از آنجا که در بازار اولیه، سهام برای اولین بار به خریداران و متقاضیان عرضه میشود، فروشنده اوراق بهادار در حقیقت همان ناشر اوراق بهادار خواهد بود.
بازار ثانویه
با اتمام عرضه اولیه یک سهم در بازار اولیه، برای ادامه معاملات آن سهم، بازار دیگری به نام بازار ثانویه وجود دارد. بنابراین بازار ثانویه به منظور ایجاد امکان داد و ستد اوراق منتشره در بازار اولیه و افزایش قابلیت نقدشوندگی آن تشکیل شده است.
در این بازار است که طرفین معامله این امکان را پیدا میکنند که علاوه بر تجدید نظر در اوراق خریداری شده، با خرید و فروش دوباره یا چندباره، تعداد آن را افزایش و یا کاهش دهند و یا اوراق دیگری در سهم دیگری تهیه کنند. دفعات انجام معامه در بازار ثانویه محدودیتی ندارد، این ویژگی بازار ثانویه موجب میشود تا نقدشوندگی ابزارهای مالی با جابهجا شدن مالکیت آنها، قدرت بیشتری پیدا کند.
بازار ثانویه بر این اساس که چه نوع سهمی در چه محلی مبادله میشود، به تفاوت بازار پول و سرمایه چهار بازار تقسیم میشود:
بازار اول: مربوط به معاملات سهام شرکتهای بورسی که در بورس انجام میشود.
بازار دوم: مربوط به معاملات سهام شرکتهای غیربورسی که در فرابورس انجام میشود.
بازار سوم: مربوط به معاملات سهام شرکتهای بورسی که در فرابورس انجام میشود.
بازار چهارم: بازاری بدون کارگزار و معاملهگر و مربوط به معاملات خصوصی است که توسط شبکههای الکترونیکی و بین سرمایهگذاران نهادی و عادی صورت میگیرد. نهادها به منظور پرهیز از پرداخت هزینههای مربوط به کارگزاری، عموماً معاملات عمده و بلوک خود را در بازار چهارم انجام میدهند.
انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارایی
بازارهای مالی به لحاظ نوع دارایی به سه بخش تقسیم میشوند:
بـازار سـهام: در ایـن بـازار، سـهام شـرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار میگیرد.
بازار اوراق بدهی: این بازار برای دادوستد ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه) در نظر گرفته شده است.
بازار ابزارهـای مشـتقه: بـازاری که در آن ابزارهـای مشتقه که مبتنـی بـر دارایـی هـای مـالی یـا فیزیکی هستند، مانند اختیار معامله و قرارداد آتی مورد معامله قرار میگیرند.
تفاوت میان بازار سرمایه و بازار پول چیست؟
بازار سرمایه و بازار پول تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند. مهمترین تفاوت آنها در مدت زمان سرمایهگذاری است. در بازار پول معمولا با افق زمانی کوتاه مدت سرمایهگذاری میشود، در حالیکه در بازار سرمایه اینگونه نیست و سرمایهگذاری با دید بلندمدت انجام خواهد شد.
حق مالکیت دیگر تفاوت مهم این دو بازار با یکدیگر به شمار میرود. شرکتی که سهام خود را در بورس عرضه کرده است، در واقع بخشی از مالکیت شرکت را به سهامدارن خود واگذار میکند. در این بازار دارنده سهام به نوعی در مالکیت شرکت نیز سهیم خواهد بود. این در حالی است که در بازار پول بحث مالکیت مطرح نیست.
استفاده از بازارهای مالی متفاوت دیگر تفاوت بازار سرمایه و بازار پول است. ابزارهای بازار پول بیشتر شامل مواردی چون اسناد خزانه، گواهی سپرده، وام با وثیقه و … میشود، در حالیکه بازار سرمایه از ابزارهایی چون اوراق بهادار، اوراق قرضه و اوراق مشارکت استفاده میکند.
سخن آخر
در این مطلب به این موضوع پرداختیم که بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و گفتیم بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم میشوند. بازار سرمایه، بازاری برای خرید و فروش ابزارهای مالی چون اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و داراییهای بدون سررسید است.
تفاوتهای بازار ارزهای دیجیتال و فارکس
یکی از علاقمندی هایی که اکثر مردم دارند غالبا افزایش درآمدهایشان است. برای این امر روش های مختلفی را امتحان می کنند. برخی کار بیشتری انجام می دهند و برخی اقدام به سرمایه گذاری می نمایند. اما سوالی که بیشتر ذهن آنها را درگیر می کند، این است که واقعا بهترین سرمایه گذاری در چه کاری است. سرمایه گذاری که دارای ریسک کمتری باشد و سود دهی بالایی را به همراه داشته باشد. و یا اینکه آیا باید در بازار فارکس وارد شوند و سرمایه گذاری نمایند و یا در بازار ارزهای دیجیتال
باید در ابتدا این را بدانید که در کشور ما ایران سرمایه گذاری در فارکس ممنوع می باشد. دلیل این امر این است که از لحاظ شرعی این نوع سرمایه گذاری نادرست است و از نظر قانونی نیز ممنوع شده است و قانون آن را نادرست می داند. فارکس که یک اصطلاح لاتین می باشد از دو کلمه Foreign Exchange گرفته شده است. Forex به معنای تبادل ارزهای خارجی است. در واقع در این بازار یک ارز به ارز دیگری تبدیل می شود. این ارز تبدیل شده برای خرید و فروش کالا و خدمات و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. معامله در بازار فارکس نیز به این شیوه است که اقدام به خرید یک ارز می شود و همزمان با آن ارز دیگری به فروش می رسد.
همان گونه که عنوان شد، معاملات جفت ارز از نوع معاملاتی است که در بازار فارکس انجام می گیرد. این معاملات به این صورت است که همواره ارزش یا قیمت هر ارز با ارز دیگر مقایسه می شود و در بازار فارکس به صورت جفت ارز صورت میپذیرد؛ یعنی همواره ارزش یا قیمت هر ارز در بازار فارکس با ارز دیگری تعیین می شود. برای درک بهتر این مطلب یک مثال می زنیم. ارزش یورو باید بر اساس ارز دیگری مانند دلار یا یوآن بیان شود. قیمت یورو در مقابل قیمت دلار؛ به این معنی که هر یک یورو چه میزان برابری نسبت به دلار و یا یوآن و یا هر ارز دیگری خواهد داشت.
در بازار فارکس مکان فیزیکی مشخصی وجود ندارد. همه معامله کنندگان، بانک ها و موسسات از طریق شبکه الکترونیکی یک ارز را در مقابل ارز دیگر با یکدیگر معامله می کنند. ناگفته نماند که ماهیتی که معاملات فارکس داراست خارج از بورس یعنی Over the counter می باشد. به کسانی که در بازار فارکس اقدام به معامله و سرمایه گذاری می کنند، بازیگران بازار فارکس نیز گفته می شود. آنها دارای انگیزه های مختلفی برای این کار می باشند. در بازار فارکس نیز مانند بازار ارزهای دیجیتال از تحلیل تکنیکال بهره برده می شود. این تحلیل بیشتر برای حرکات قیمتی جفت ارزهای مختلف است.
یکی از نکاتی که در بازار فارکس مورد توجه قرار می گیرد، این است که برای تحلیل بنیادین یک جفت ارز وضعیت سیاسی مانند جنگ، انتخابات و اقتصادی مانند سیاست پولی بانک مرکزی، افزایش و کاهش نرخ بهره، درباره هر دو ارز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همچنین پیش بینی هایی که توسط کارشناسان ارایه می شود، به معامله گران انتقال داده خواهد شد. برای مثال زمانی که انگلستان از اتحادیه اروپا جدا شد، ارزش پوند در برابر ارزهای دیگر سیر نزولی و کاهش پیدا کرد. بازار فارکس کلا با بازار ارزهای دیجیتال یا ارزهای رمز نگاری شده تفاوت های اساسی دارد. هر کدام از این دو بازار دارای ویژگی های خاص خود است که برای سرمایه گذاران جذابیت خواهد داشت.
در سال های قبل و گذشته معاملاتی که بر روی ارزها انجام می شد، از طریق بانک هایی که به بانک های عامل شهرت داشتند و امکان خرید و فروش ارزهای مختلف برایشان فراهم بود، انجام می شد. اما با گذشت زمان و به تدریج بانک ها برای کسب منافع بیشتر سعی می کردند برخی از مشتریان را در اولویت قرار دهند. در کنار بانک ها بقیه موسسات مالی، شرکت های چند ملیتی، صندوق های سرمایه گذاری و بقیه فعالین مالی نیز راه بانک ها را می رفتند و مسیری مانند مسیر بانک ها را در پیش گرفتند. بازار فارکس که بزرگ ترین بازار دنیا در سرمایه گذاری های ارزی محسوب می شود، تشکیل شد.
فارکس به عنوان بازار جهانی غیر متمرکز توانسته تمام ارزهای سطح جهان را یک جا جمع نماید و شرایط این بازار به شرایط اقتصادی و سیاسی هر کشور مرتبط است. معاملات ارزی در بازار فارکس روزانه بیش از ۵ تریلیون است. علاوه بر فارکس بازار دیگری به نام بازار رمز ارزها یا بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد، که نوع دیگری از ارز یا پول هستند. و این ارزهای دیجیتالی به لحاظ عملکرد با ارزهای کاغذی و سنتی مانند دلار، پوند و غیره تفاوت هایی را دارند. اولین تفاوتی که بین بازار فارکس و رمز ارزها وجود دارد این است که ارزهایی که وارد بازار فارکس می شوند ارزهایی هستند که توسط دولت ها مورد کنترل قرار می گیرند و توسط آنها نیز پشتیبانی می شوند. در حالیکه رمز ارزها فاقد چنین کنترل و یا پشتیبانی توسط دولت ها هستند.
تفاوت بازار فارکس و ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال که بر بستر بلاک چین قرار دارند با کمک اینترنت و به صورت آنلاین می توان معامله کرد. معاملاتی که بر روی آنها انجام می شود از نوع معاملات همتا به همتا است. عدم نیاز به وجود شخص ثالث برای انجام معاملات یکی از خصوصیت های منحصر به فرد ارزهای دیجیتال است. دلیل عدم نیاز به وجود شخص ثالث در این معاملات این است که همه کارها به صورت مستقیم بین فرد گیرنده و فرستنده و یا فروشنده و خریدار صورت می گیرد. همانگونه که تحلیل گران بازار ارزهای دیجیتال تصریح کرده اند هر روز بر تعداد علاقمندان و سرمایه گذاران این بازار افزوده می شود. دلیل این امر این است که استفاده و کار و معامله و حتی استخراج ارزهای دیجیتال
یک شباهت اصلی بین بازار فارکس و بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد و آن این است که در سرمایه گذاری در این دو بازار؛ ارز وجه مشترک آنها است. به این معنی که سرمایه گذاران هر دو بازار بر روی ارزها سرمایه گذاری می کنند. طبق بررسی های انجام شده و شواهدی که در این رابطه وجود دارد سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال دارای ریسک بالاتر و خطرات بیشتری است. دلیل این امر این است که هنوز بازار ارزهای دیجیتال به ثبات لازم نرسیده است و شاید به خاطر عمر کوتاه این بازار باشد. اما در بازار فارکس اینگونه نیست. زیرا میزان نوسانات در این بازار حدود نیم درصد و حداکثر یک درصد است. در حایکه این رقم در خصوص ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین بیت ۵ تا ۱۵ درصد می باشد. این رقم بسیار بالا است.
بازار فارکس که محل تجمع همه ارزهای دنیا است، باعث شده میزان دسترسی به این ارزها نامحدود باشد. همچنین این بازار به علت قدمت طولانی که دارد دارای نقدینگی بالا و همچنین ثبات و پایداری قابل قبولی می باشد. در بازار فارکس می توانید به ازای هر یکصد دلار دو دلار سود و به همین میزان هم ضرر داشته باشید. همچنین به دلیل سابقه طولانی و گستردگی فارکس در دنیا تعداد معاملات آن بسیار بیشتر از تعداد معاملات بازار ارزهای دیجیتال است. بنابراین ثبات بازار وابسته به سرمایه گذاری تعدادی از سرمایه داران نیست و به راحتی دچار تزلزل و بی ثباتی نمی شود. در این بازار با کمک تحلیل های بنیادی خواهید توانست نحوه تغییرات بازار را درک و پیش بینی نمایید تا بتوانید تصمیم بگیرید بر روی چه ارزی سرمایه گذاری کنید.
اما ارزهای دیجیتال نیز دارای خصوصیت هایی هستند که نباید از چشم به دور داشت، یکی از ویژگی هایی این بازار این است که عرصه ارزهای دیجیتال محدود می باشد. بنابراین باعث می شود که تقاضا برای آن بیشتر باشد. افزایش تقاضا نیز اثرات خاص خود را دارد و باعث افزایش قیمت ارزها خواهد شد. از آنجایی که معاملات در این بازار نیازمند شخص دیگری نمی باشد و به صورت مستقیم صورت می گیرد، در نتیجه با سرعت بیشتری انجام می شود. البته سرعت انجام این معاملات از معاملات بانک ها بیشتر است. در این بازار احتمال اینکه سرمایه سرمایه گذار چند برابر شود بسیار بیشتر از سایر روش هایی است که می توان سرمایه گذاری کرد.
اگر فردی در زمان به وجود آمدن بیت کوین و یا در سال ۲۰۱۳ به اندازه یک هزار دلار بیت کوین خریده و نگه داشته باشد سرمایه او در کمتر از ۵ سال به ۴۰۰ هزار دلار رسیده است. و این جای شگفتی دارد. البته بیت کوین ارزی است که سرمایه گذاری بر روی آن در سراسر جهان امکان پذیر است و مهم نیست سرمایه گذار در کجای جهان حضور دارد. چرا که نیاز به حضور فیزیکی اش نمی باشد. تنها ابزاری که برای این کار لازم خواهد بود مقدای سرمایه و اینترنت است.
در بازار ارزهای دیجیتال تنها واسطه هایی که می توانید از آنها بیت کوین و یا سایر ارزهای دیجیتال را دریافت و خریداری نمایید صرافی های مخصوص این کار هستند. این صرافی ها به عنوان منبعی که این دارایی را خرید و فروش می کنند، فعالیت دارند. این صرافی ها تراکنش ها را تسهیل کرده و بر همین اساس کارمزد هایی را دریافت می نمایند. از این نظر آنها شباهتی به فارکس دارند. هر چند این شباهت وجود دارد اما مکانیزم آنها متفاوت بوده و کارمزدهایی را هم که دریافت می کنند به عواملی چون نوع صرافی، جفت ارز، حجم و غیره بستگی دارد. به همین دلایل مبادلات روزانه خرید ارزهای دیجیتالی به خصوص بیت کوین روزانه چند میلیارد دلار بوده که در مقایسه با میزان مبادلات فارکس بسیار ناچیز محسوب می شود.
هر فرد با توجه به توانایی هایش مبنی بر تحلیل بازار می داند که در کدام یک از این بازارها فعالیت نماید. فعالیت در بازار ارزهای دیجیتال نیازمند بررسی، تحقیق و مشاوره است زیرا این بازار یک بازار جدید می باشد. در بازار ارزهای دیجیتال گر چه سود زیادی دارد اما ریسک های مخصوص به خودش را نیز داراست. با این وجود به نظر می آید سرمایه گذاری در این بازار می تواند یکی از انواع مناسب سرمایه گذاری باشد. اینکه ممکن است در تفاوت بازار پول و سرمایه طول زمان و یا ناگهانی ارز یک کشور ارزشش پایین بیاید زنگ خطری است که مردم می توانند برای حفظ دارایی هایشان از ارزهای دیجیتال استفاده کنند.
بازار فارکس و ارزهای دیجیتال
واقعا فناوری که ارزهای دیجیتال بر بستر آن قرار گرفته اند یعنی بلاک چین بسیار حیرت آور است. این فناوری به کاربران کمک کرده تا در زمان و مکان محدود نباشند و واسطه ها را از معاملات خود حذف نمایند. این امر تقاضا و در نتیجه قیمت را در این بازار افزایش می دهد. ضمن اینکه از سال ۲۰۰۸ تا کنون سرمایه گذاران بیت کوین سود زیادی از این ارز برده اند. زیرا سرمایه گذاری در دارایی هایی که کمیاب و نایاب هستند، سود بیشتری را به دلیل تقاضای بالا به دنبال دارد. البته ممکن است ارز تفاوت بازار پول و سرمایه شما با نوسانات مثبت نیز برای شما سود بهتری را کسب نماید. و توجه داشته باشید که هیچ چیز کامل و قطعی نیست و همیشه احتمال ضرر را هم باید برای خود قرار دهید.
در بازار فارکس همانند بازار آتی در ایران، برای انجام معاملات از طریق کارگزار (Broker) نیازی نیست تا مشتری تمام سرمایه لازم برای انجام معامله موردنظر را در اختیار داشته باشد بلکه تنها با پرداخت سهم کوچکی از حجم کلی معامله موردنظر (معمولاً ۱ تا ۲ درصد) میتواند اقدام به انجام آن معامله نماید. به این اعتبار اعطاشده اصطلاحاً Leverage گفته میشود. ازآنجاییکه معمولاً میزان نوسانات نرخ یک ارز در طور روز بهندرت از یک یا دو سنت بیشتر میشود، اگر از این اعتبار در معاملات استفاده نگردد، میزان سود (ضرر) در معاملات بسیار پایین خواهد بود و جذابیتی برای سرمایهگذار در این بازار ایجاد نخواهد شد.
و در پایان باید بگوییم به دلیل اینکه بازار فارکس واقعا یک بازار غول و بسیار عظیم است، هیچ فرد یا سازمانی نمی تواند نظارت شایسته ای بر روی آن داشته باشد. افراد بسیار زیادی از سراسر جهان در این بازار به فعالیت می پردازند. در هر ساعت و شاید بتوان گفت در هر دقیقه حجم بزرگی ارز در بازار فارکس مورد مبادله قرار می گیرد. این حجم بزرگ مبادلات یکی از دلایلی است که منجر به ابن شده است که برخی ارزها نوسانات بسیار بالایی داشته باشند. این نوسانات می تواند بازار را برای برخی بسیار پر سود نماید. هر چند این امکان کسب سود برای همه تاجران با یک تحلیل درست وجود دارد.
دیدگاه شما