انواع بازار ثانویه بورس

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

انواع بازار

در مقالات گذشته در مورد لزوم سرمایه‌گذاری برای رسیدن به موفقیت مالی صحبت کردیم. گفتیم که برای رقم زدن زندگی بهتر و دستیابی به موفقیت باید سرمایه‌گذاری صحیح را یاد بگیریم و از هر پس‌اندازی، چه کم و چه زیاد، با نگاه سرمایه‌گذاری استفاده کنیم.
در مورد معجزه سرمایه‌گذاری دیدیم که با صبر و پشتکار و دستیابی به سودهای اندک سالانه، ماهانه و روزانه می‌توانیم به راحتی به خواسته‌ها و ثروت دلخواه خود برسیم.
اما سوالی که ممکن است برای شما هم به‌وجود بیاید این است که “چگونه می توانیم به این سودها برسیم؟” یا “برای کسب بیشترین سود ممکن، کجا باید سرمایه‌گذاری کنیم؟”
برای پاسخ دادن به این سوال‌ها بهتر است ابتدا با انواع بازار هایی که می‌توان در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرد آشنا شویم.

تعریف بازار و انواع بازار های سرمایه‌گذاری

بازارها از تنوع بسیاری برخوردارند. در تعاریف اولیه، بازار را به عنوان یک مکان فیزیکى اطلاق می‌کردند که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن جمع مى‌شدند. اما با گذشت زمان و با ظهور بازارهای غیر فیزیکی، تعاریف کمی متفاوت شدند. در واقع بازار مکانیزمی است که امکان معامله‌ی دارایی‌های فیزیکی و غیر فیزیکی (مالی) را به خریداران و فروشندگان می‌دهد.

بر این اساس در دنیای امروز به طور کلی بازارها را می‌توان به دو بخش بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی تقسیم کرد.

بازار فیزیکی

همان‌طور که بیان شد بازارهای فیزیکی اولین بازارهای به‌وجود آمده در طول تاریخ هستند. همچنان که از نام آن‌ها نیز پیداست، در این بازارها اجناس، منابع و کالاهای فیزیکی و واقعی و قابل لمس مانند خانه، اتومبیل، طلا و … بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود.

بازار مالی

اما در عصر حاضر در مقابل بازارهای فیزیکی، بازارهای مالی (Financial Market) قرار می‌گیرند. بازارهای مالی به بازارهایی گفته می‌شود که اوراق ضمانت مثل سهام، اوراق قرضه، اوراق ضمانت برخی کالاها مثل فلزات گران‌بها (که اصطلاحا به کالاهای اقتصادی Commodity معروفند) و در کل انواع اوراق بهادار (اوراقی که با اسناد مشخص، دارای ارزش و بها باشند) در آن‌ها معامله می‌شوند. قیمت این اوراق نیز مانند دیگر بازارها از طریق عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

لازم به ذکر است که بازارهای مالی به لحاظ سررسید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• بازار پول (Money Market)
• بازار سرمایه (Capital Market)

بازارهای مالی در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته و به طور مستمر در حال تکامل و افزایش ثروت و نقدینگی در جهان هستند. این بازارها، افراد را قادر به ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری‌هایشان می‌کنند. ایجاد تنوع در سبد دارایی منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود. در واقع ریسک به این علت کاهش می‌یابد که زیان حاصل از بعضی سرمایی‌گذاری‌ها می‌تواند توسط منافع ناشی از سایر سرمایه‌گذاری‌ها جبران شود. از دیگر خدمات بازارهای مالی نیز می‌‌توان به تعیین صحیح قیمت وجوه و سرمایه از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا، انتشار و تحلیل اطلاعات، و تسهیل مبادلات اشاره کرد.

طبقه‌بندی بازارهای مالی

۱. طبقه‌بندی بر اساس نوع دارایی:

الف) بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر میزان مالکیت دارنده سهام در آن انواع بازار ثانویه بورس شرکت است، معامله می‌شود.

ب) بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه، مشارکت، خزانه و …) معامله می‌شوند.

ج) بازار ابزارهای مشتقه: بازاری است برای معاملات ابزارهای مبتنی بر دارائی‌های مالی یا فیزیکی. که از آن جمله می‌توان به اختیار معامله و قراردادهای آتی اشاره کرد.

۲. طبقه‌بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:

الف) بازار دست اول (اولیه) : شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند. این شرکت‌ها اغلب، منابع مورد نیاز خود را در مقابل واگذاری اوراق بهادار به‌دست می‌آورند. در این حالت از واگذاری و تأمین اعتبار، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. بر این اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است که این اوراق را در بازار اولیه (برای اولین بار) به فروش می‌رساند.

ب) بازار دست دوم (ثانویه) : پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به جهت مبادله بدون محدودیت اوراق بین سرمایه‌گذاران، بازار دست دوم ایجاد می‌شود. این بازار امکان مبادله‌ی اوراق بین خریداران و فروشندگان دیگر را به‌وجود آورده و قدرت نقدشوندگی آن را می‌افزاید. علاوه بر این افراد می‌توانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، نسبت به فروش اوراق بهادار خریداری شده، یا خرید اوراق بهادار دیگر، در این بازار اقدام نمایند. تعداد معاملات در بازار ثانویه برخلاف بازار اولیه نامحدود است. بازار ثانویه در واقع امکان دست به دست شدن اوراقی که در بازار اولیه خریده شده بودند را بین افراد مختلف ایجاد می‌کند.

۳. طبقه‌بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی:

الف) بازار پول: بازاری برای مبادله پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول (مثل چک یا سپرده بانکی و …) می‌باشد، که سر رسید کمتر از یک سال دارند.

ب) بازار سرمایه: بر پایه طبقه‌بندی بازارهای مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سر رسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سر رسید گفته می‌شود. (مثل سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و …) بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر بوده و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.

در این مقاله و مقالات بعدی قصد داریم انواع بازار های فیزیکی و بازارهای مالی شامل:

بازار املاک و مستغلات

بازار سکه و بازار طلا

بازار پول (مثل بانک)

بازار سرمایه (مثل بورس و اوراق‌ بهادار)

بازار ارز (فارکس – ارزهای دیجیتال)

را معرفی کنیم تا شما عزیزان با آشنایی بیشتر با این مباحث بتوانید در بازار مورد علاقه خود سرمایه‌گذاری کنید. (در این مقاله با بازار پول آشنا خواهید شد و برای آشنایی با سایر بازارها کافی‌است سایر مقالات مرتبط در سایت را دنبال کنید.)

بازار پول (بانک)

همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره شد، بازار پول بازاری است برای داد و ستد پول، و سایر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول، که سر رسید کمتر از یک‌ سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز اصلی فعالیت این بازار در بهره‌مندی از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهد که به سرعت، نقدینگی خود را به میزان مطلوب از این بازار خارج نمایند.

مهمترین وظیفه‌ی بازار پول، ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی به منظور اصلاح وضع نقدینگی آن‌هاست. همه واحدهای اقتصادی (شرکت‌ها، واحدهای دولتی، نهادهای مالی و حتی یک خانوار) با مسئله تعدیل نقدینگی روبرو هستند. اگر وجه نقدی که باید بپردازند بیش از وجه نقد دریافتی‌شان باشد، برای وام گرفتن به بازار پول مراجعه می‌کنند. همچنین اگر مازاد نقدینگی داشته باشند و حاضر به درگیرکردن و سرمایه‌گذاری در دراز مدت نباشند، این نقدینگی اضافی را به بازار پول (بانک) می‌سپارند. ریسک اندک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد از ویژگی‌های این بازار است. دلیل عمده نیاز واحدهای اقتصادی به بازار پول، تامین نقدینگی و عدم همزمانی دریافت پول و انجام مخارج است.

بازار پول یک بازار سازمان یافته نیست. به عبارت دیگر محل جغرافیایی خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نمی‌شود و به طور کلی بانک‌ها، موسسات اعتباری غیر بانکی و سایر مکان‌هایی که داد و ستد ابزارهای مالی بازار پول در آن انجام می‌شود، تشکیل‌دهنده بازار پول هستند.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

نقش بانک‌‌ها در بازار پول

اما بانک‌ها از مهمترین ابزار بازار پول و معمولا گزینه اول بیشتر مردم برای حفظ پول و پس‌انداز هستند. در بیشتر کشورهای دنیا نیز سرمایه‌گذاری در بانک کمترین ریسک و در عین حال کمترین بازدهی را دارد. حتی در بعضی کشورها مانند سوییس، دانمارک، ژاپن و … نرخ سود بانکی منفی نیز هست! (به این معنا که هزینه‌های نگهداری سرمایه توسط بانک، می‌بایست توسط سپرده‌گذار پرداخت شود.)

اما در کشور ما اوضاع کمی متفاوت است! در حال حاضر و در بهار سال ۹۹ نرخ سود بانکی برای سپرده‌های یک‌ساله حدود ۱۵% اعلام شده است. میزان سود سپرده‌های بانکی توسط شورای پول و اعتبار و زیر نظر بانک مرکزی تعیین می‌شود. اما در واقعیت بانک‌ها برای این که بتوانند در جذب سرمایه رقابت کنند سودهایی تا حدود ۱۹ درصد نیز برای سپرده‌گذاران در نظر می‌گیرند. از مزایای سرمایه‌گذاری در بانک، ریسک پایین‌تر و تضمین سود سالیانه سپرده، توسط بانک مرکزی است. البته در سال‌های اخیر و در مقایسه با روند انواع بازار ثانویه بورس تورمی، سرمایه‌گذاری در بانک عملا بازدهی منفی (نسبت به تورم) داشته است.

توجه داشته باشید که سود پرداختی بانک‌ها باید از طریق فعالیت‌های صحیح اقتصادی و عمرانی تامین شود، نه از طریق جذب سپرده‌های بیشتر و اعطای وام ها! از نظر اقتصادی افزایش نرخ بهره بانک‌ها بیانگر ضعف سیستم اقتصادی و تلاش بانک‌ها برای جذب سپرده گذاران بیشتر در جهت کنترل تورم است!

از آنجایی که می‌دانیم شما مستحق بهترین‌ها هستید و به همین دلیل نیز درحال مطالعه و یادگیری می‌باشید، ما معتقدیم برای رشد و استقلال مالی، افراد باید در فضاهای پویا سرمایه‌گذاری کنند و به هیچ عنوان توصیه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بانک نداریم. مگر برای استفاده از تراکنش‌های مالی به عنوان واسطی برای سایر بازارهایی که جهت سرمایه‌گذاری مد نظر شماست.

چکیده مطلب:

مطالعه و کسب دانش مناسب، در حوزه سرمایه‌گذاری و شناخت انواع بازار های موجود، از ضروریات رسیدن به استقلال و موفقیت مالی است. از اینرو در این مقاله به صورت کلی با انواع بازار های سرمایه‌گذاری (بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی) و طبقه بندی آن‌ها آشنا شدیم. برای مطالعه بیشتر در مورد بازارهای سرمایه‌گذاری مقالات زیر پیشنهاد می‌شود:

بازار ثانویه چیست و چه اهمیتی دارد؟

در بازار بورس و خرید و فروش سهام، با مفاهیمی از جمله بازار اولیه و ثانویه مواجه هستید. در این مقاله روی صحبت ما بازار ثانویه است که یک مکانیزم کاربردی و مفید در بورس به وجود آورده است. منظور از بازار ثانویه این است که هنگامی که اوراق بهادار در مرحله پذیره نویسی در بازارهای ثانویه به فروش رسید، سرمایه گذاران مجدداً بتوانند آنها را خرید و فروش کنند. نکته مهم اینجاست که بازار اولیه در بورس بدون بازار ثانویه عملکرد درستی نخواهد داشت. در ادامه بیشتر در مورد اهمیت بازار ثانویه و ساختار آن توضیح خواهیم داد؛ با ما همراه باشید.

بازار ثانویه چیست و ساختار آن چگونه است؟

secondary markets یا بازار ثانویه امکان معامله اوراق بهادار را مجددا برای صاحبان سرمایه فراهم می‌کند. درصورتی که یک سرمایه گذار بعد از خریداری اوراق بهادار، تمایل نداشته باشد که آنها را تا موعد سررسید نگه دارند بایستی این امکان را داشته باشد تا به آسانی و با کمترین هزینه اوراق خود را به فروش انواع بازار ثانویه بورس برساند. اینجاست که بازارهای ثانویه اهمیت پیدا می‌کنند.

بازار ثانویه فعال برای سرمایه گذاران این اطمینان را فراهم می‌کنند تا در هر زمانی که بخواهند اوراق بهادار خود را در بازارها بفروشند. اگرچه گاهی موارد چنین فروش‌هایی می‌تواند به ضرر سرمایه گذار تمام شود اما باز هم ضرر کردن بهتر از این است که اصلا نتواند اوراق بهادار خود را بفروشد.

حجم معاملات در بازار ثانویه در مقایسه با بازارهای اولیه بسیار بالاتر است. هدف اصلی این بازار افزایش قابلیت نقد شوندگی اوراق منتشر شده است. برای شرکت‌های مختلف، بازار ثانویه نقطه‌ استراتژیک محسوب می‌شود؛ آنها به کمک این بازار می‌توانند روی معامله‌ها نظارت داشته و به تصمیم‌های مدیریتی خود جهت ببخشند. بازارهای جهانی همانند بورس اوراق بهادار نیویورک NYSE و نزدک (NASDAQ) از جمله بازارهای ثانویه می‌باشند.

ویژگی‌های بازار ثانویه

بازار ﺑﻮﺭﺱ ﻣﻬﻢ‌ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎﺩ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ جهت ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ سهام و ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﻬﺎﺩﺍﺭ می‌باشد. بازار ثانویه پلتفورمی است که در آن ابزارهای مالی مانند اوراق و سهام، مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار، سرمایه گذاران، اوراق بهادار را به جای شرکت صادر کننده از سرمایه گذاران دیگر می‌خرند. مهمترین ویژگی‌هایی که اهمیت بازار ثانویه را بیش از پیش محرز می‌کنند، به شرح زیر هستند:

• پایین بودن هزینه معامله به دلیل حجم بالای معاملات
• فراهم سازی نقدینگی برای سرمایه گذاران
• فروش راحت اوراق بهادار به دلیل حضور تعداد زیادی خریدار در بازار ثانویه
• انعکاس سریع هرگونه اطلاعات جدید در ارتباط با شرکت دربازار ثانویه
• کمک به کشف قیمت در این بازار با عرضه و تقاضای موجود در اقتصاد
• جایگزینی مطمئن برایپس انداز
• تضمین ایمنی پول سرمایه گذاران به دلیل مقررات سنگین دولتی

تفاوت بازار اولیه و بازار ثانویه

در بازار اولیه شرکت‌ها بعد از پذیره نویسی می‌توانند سهام خود را بفروشند و بعد از آن سهامشان در بازار ثانویه مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد. همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، بازار اولیه بدون وجود بازار ثانویه عملکرد درستی نخواهد داشت. از جمله تفاوت‌های بازار اولیه و ثانویه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• در بازار اولیه درآمد حاصل از فروش سهام در اختیار شرکت منتشر کننده اوراق قرار می‌گیرد؛ اما دربازار ثانویه، این درآمدها به سرمایه گذاری تعلق می‌گیرد که اوراق را می‌فروشد.
• در بازار اولیهسرمایه گذاران خرد به طور معمول اوراق بهادار نمی‌خرند؛ زیرا شرکت صادرکننده، اوراق خود را به صورت عمده می فروشد و مسلماً خرید آن به سرمایه زیادی نیاز دارد؛ ولی در بازار ثانویه، سرمایه گذاران امکان خرید هر تعداد سهام مورد نظر خود را دارند.
• در بازار اولیه فروش اوراق از طریق بانک انجام می‌شود ولی دربازار ثانویه، سرمایه گذاران از طریق کارگزار، خرید و فروش های خود را انجام می‌دهند.
• در بازار اولیه، سرمایه گذاران سهام را مستقیماً از خود شرکت می‌خرند، اما دربازار ثانویه سهام را از سرمایه گذاران دیگر می‌خرند.
• شرکت‌ها در بازار اولیه برای نخستین بار سهام خود را از طریق عرضه عمومی به فروش می‌رسانند. ولی دربازار ثانویه سرمایه گذاران سهامی که قبلا معامله شده را از طریق بورس اوراق بهادار می‌خرند.
• در بازار اولیه از آنجایی که سهام به قیمت اسمی فروخته می‌شود معمولا دچار نوسان نمی‌شود؛ اما دربازار ثانویه قیمت سهام به طور روزانه دچار نوسان می‌شود.

نحوه قیمت گذاری در بازار ثانویه چگونه است؟

دیگر تفاوتی که میان بازار اولیه و ثانویه وجود دارد، نحوه قیمت گذاری است. قیمت گذاری اوراق بهادار در بازار اولیه، از قبل و طبق قیمت اسمی صورت می‌گیرد؛ اما در بازار ثانویه قیمت اوراق بهادار طبق میزان عرضه و تقاضای آن تعیین می‌شود.

مثلاً اگر اکثر سرمایه گذاران فکر کنند که سهامی روند خوبی در آینده دارد، تقاضا برای آن افزایش پیدا می‌کند، به مرور قیمت آن افزایش خواهد یافت و بالعکس.

دلایل اهمیت بازار ثانویه

بازار ثانویه شاخصی دقیق و خوبی برای مشخص کردن وضعیت اقتصادی یک کشور است؛ درواقع افزایش یا افت بازار سهام نشان دهنده رونق یا رکود اقتصادی محسوب می‌شود. بازار ثانویه می‌تواند نقدینگی را برای سرمایه گذاران تضمین نماید زیرا آنها می‌توانند به راحتی در این بازار اوراق بهادار خود را خرید و فروش نمایند.

به علاوه این بازار فرصتی طلایی در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌دهد تا از پول ساکن خود برای سرمایه گذاری و کسب سود استفاده کنند. همچنین به شرکت کمک می‌کند که بر ادراک عمومی، نظارت داشته باشد. از دیگر دلایل اهمیت بازار ثانویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعه‌ای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان ساده‌تر به بازاری که در آن دارایی‌های مالی مانند سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، انواع بیمه ‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود، بازار مالی گفته می‌شود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا می‌کند.

در واقع این بازارها شرایطی را فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسان‌بورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.

کاربرد بازارهای مالی

بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظام‌های اقتصادی فراهم می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از:

• تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایه‌گذاران
• کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
• تقویت نقدشوندگی در نظام‌های مالی
• ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
• هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
• بهبود شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی
• کمک به اعمال سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و دولت

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دسته‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:

بازارهای مالی بر اساس حق مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند:

بازار بدهی (Debt Market)

به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله می‌شود، بازار بدهی می‌گویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکت‌ها، دولت‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها باشد.

بازار سهام (Stock Market)

به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانون‌مند مانند بورس؛ توزیع و مبادله می‌شود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته می‌شود. این بازار یکی از حساس‌ترین حوزه‌های اقتصاد است، زیرا به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایه‌گذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.

بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله

بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دسته‌ی بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول (Money Market)

به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله می‌شوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین می‌شود، بازار پول می‌گویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول می‌باشد.

بازار سرمایه (Capital Market)

به بازاری که خرید و فروش دارایی‌های مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام می‌شود، بازار سرمایه می‌گویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:

• بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق می‌افتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند، بازار اولیه می‌گویند.

• بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌کند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی به چهار دسته‌ی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم می‌شوند:

بازارهای رسمی

بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که قوانین و شرایط سختگیرانه‌ای را برای پذیرش شرکت‌ها اعمال می‌کند؛ در واقع شرکت‌ها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس در این بازار پذیرفته می‌شوند.

بازار خارج از بورس

به بازاری که اوراق بهادار شرکت‌های پذیرفته نشده در بورس در آن معامله می‌شود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانه‌زنی می‌گویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسان‌تری را برای پذیرش شرکت‌ها در نظر گرفته است.

بازار سوم

معمولاً سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.

بازار چهارم

شرکت‌ها و سازمان‌هایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکت‌ها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله می‌شوند.

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دسته‌ی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم می‌شوند:

بازار آتی (Future Market)

به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله می‌شود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.

بازار نقدی (Spot Market)

به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده‌است، بازار نقدی می‌گویند. بازار نقدی در نقطه‌ی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطه‌ای از زمان انجام می‌شود، به آن بازار نقطه‌ای نیز می‌گویند.

آشنایی با انواع بازار سرمایه در ایران و جهان

آشنایی با انواع بازار سرمایه در ایران و جهان ، به هر بازاری که بتوان در آن به معامله اوراق بهادار و کالاهای مختلف پرداخت، بازار مالی گفته میشه. آشنایی با انواع بازارهای مالی میتونه فرصت های کسب درآمدی مختلفی رو بهتون عرضه کنه؛ به همین دلیل قصد داریم که در این مقاله در مورد بازارهای سرمایه صحبت کرده و شما رو با انواع اون ها آشنا کنیم. توجه داشته باشین که بازار ارزهای دیجیتال هم نوعی از همین بازارهای مالی هستش.

حتما شما هم در بین اطرافیانتون، افرادی رو دیدین که با فعالیت در بازارهای مالی تونستن موفق بشن و ثروت زیادی رو بدست بیارن. شاید با دیدن این دسته از افراد، شما هم بخواین که فعالیت در این بازارها رو شروع کنین؛ اما باید در مورد این بازارها به این نکته توجه داشته باشین که بازیگردان های بزرگی در این حوزه وجود دارن که رقابت با اون ها کار بسیار سختی است.

در ادامه با ما همراه باشین تا بهتون شرح بدیم که منظور از بازار مالی چیست؟ و با انواع بازار سرمایه در ایران و جهان آشنا بشید. همچنین در این مقاله به وظایف بازار سرمایه هم می پردازیم و در مورد کارکرد بازار پول و سرمایه صحبت می کنیم. در صورتی که قصد فعالیت انواع بازار ثانویه بورس در این حوزه رو دارین، پیشنهاد میدیم که در ادامه مقاله آشنایی با انواع بازار سرمایه در ایران و جهان با ما همراه باشین.

منظور از بازار مالی چیست؟

به طور کلی به بازار هایی که افراد و موسسات مختلف در اون ها به معامله و مبادله اوراق بهادار و دارایی های قابل معامله دیگه می پردازن، بازار مالی گفته میشه. در این نوع بازارها، طبق اصول اولیه اقتصاد قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضا و مبادله ای که خریدار و فروشنده ها با هم انجام میدن، مشخص میشه.

هدف اصلی از بوجود آوردن بازار های مالی رو میتونیم آسون تر کردن فرآیند معاملات و مبادلات بین متقاضیان و عرضه کننده ها بدونیم. به این ترتیب خریدار ها و فروشندگان میتونن ساده تر با همدیگه ارتباط برقرار کنن. نکته مهمی که در مورد انواع بازار پول و سرمایه وجود داره اینه که در هر کدوم از بازارهای مالی، خریداران و فروشندگان کالا های مختلفی رو با هم مبادله میکنن که به همین دلیل میشه گفت انواع مختلفی از بازارهای سرمایه بوجود اومدن.

برای تشخیص انواع بازارهای مالی میتونین از ماهیت مبادلاتی که در اون ها انجام میشه و میزان رشد دارایی ها استفاده کنین. در مجموع با توجه به توضیحاتی که دادیم میشه در پاسخ به این سوال که بازار مالی چیست؟ اینطور گفت که، به هر بازاری که در آن مبادلات و تجارت انجام بشه، بازار مالی یا Financial Market گفته میشه. برای مثال به بازارهایی که شامل اوراق بهادار (سهام، اوراق قرضه، ارز)، فلزات و مشتقات اون ها باشه، میتونیم بازار مالی بگیم.

در تمامی بازارهای مالی یک سیستم منظم و باز برای تجارت وجود داره که شرکت های مختلف رو قادر میکنه تا به سرمایه ی مورد نیاز خودشون انواع بازار ثانویه بورس دسترسی پیدا کنن. وجود این نوع از بازار ها برای عملکرد مناسب اقتصاد ضروری است. مهمترین مشخصه این نوع از بازار ها در اقتصاد اینه که بین افرادی که منابع مازاد دارن و کسانی که به منابع مالی نیاز دارن، به شکل یک پل ارتباطی عمل میکنه.

بسیاری از افراد تصور میکنن که تنها بازار مالی در کشور های مختلف بورس اوراق بهادار است، ولی بازارهای سرمایه ی مختلفی وجود دارن که هر کدوم از اون ها دارای مشخصاتی خاص و اهداف متفاوتی هستن. برای مثال بورس کالا، سهام، طلا، بازار ملک و املاک، ارزهای دیجیتال و. . . از مهمترین بازارهای مالی دنیا هستن که در ادامه در مورد هر کدوم از اون ها بیشتر گفتوگو می کنیم.

انواع بازار سرمایه در ایران و جهان کدامند؟

همونطر که اشاره کردیم بازار های مالی رو بر اساس پارامتر های مختلفی از جمله ماهیت و وظایف بازار سرمایه، به انواع مختلفی تقسیم بندی میکنن. در حال حاضر بازارهای مالی مختلفی در سراسر دنیا وجود داره که هر کشور حداقل در یکی از اون ها فعالیت و مشارکت داره. در این بازارها میزان سرمایه در گردش بسیار متفاوت است و بعضی از مارکت ها با توجه به این ویژگی کوچک تر از موارد دیگه هستن.

در ادامه با ما همراه باشین تا شما رو با 6 نوع از معروف و پرکاربرد ترین بازارهای مالی دنیا آشنا کنیم:

بازار سهام یا Stock Market

در بین انواع بازار پول و سرمایه، بازار بورس یا سهام رو میتونیم به عنوان یکی از شناخته شده ترین انواع بازار سرمایه در جهان معرفی کنیم. ماهیت این نوع بازارها به این شکل است که سهام شرکت هایی که سهامی عام هستن، به وسیله سرمایه گذار ها و معامله گر ها خرید و فروش میشن. در این بازار قیمت هر سهم با توجه به پارامتر های مختلفی از جمله میزان عرضه و تقاضا، ارزش بازار یک شرکت، دارایی ها، درآمد و. . . مشخص میشه.

در شرایطی که قیمت یک سهم به خاطر دلایل اقتصادی یا تجاری تغییر پیدا میکنه و بیشتر میشه، سرمایه گذارها میتونن با فروش اون به درآمد برسن. شاید در نگاه اول خرید سهام، کار بسیار ساده و آسونی به نظر برسه؛ اما پیدا و انتخاب کردن سهام شرکتی که سود ده باشه و از نظر بنیادی قابل اتکا باشه، یکی از بزرگترین چالش هاییه که معامله گر ها با اون روبرو هستن. در واقع استراتژی معاملاتی در این نوع بازارها، خرید سهام با قیمت پایین و فروش اون در قیمت های بالاتر است.

معمولا این دسته از بازارهای مالی شامل دو نوع بازار مختلف هستن که در ادامه هر کدوم از اون ها رو بیشتر توضیح میدیم:

بازار اولیه یا Primary Market: این بازار وقتی شکل میگیره که سهام مربوط به یک شرکت برای اولین بار در بازار عرضه و فروخته میشن. بیشتر شرکت ها برای جذب سرمایه مورد نیاز خودشون وارد بازار سهام میشن، و با استفاده از عرضه اولیه یا IPO سهام خودشون، این کار رو انجام میدن. در این روش سرمایه ی مورد نیاز شرکت به شکل مستقیم با فروش سهام اون تامین میشه.

بازار ثانویه یا Secondary Market: بعد از این که سهام شرکت ها در بازار اولیه لیست شد، معامله گر ها میتونن سهام اون شرکت رو در بازار ثانویه معامله و خرید و فروش کنن. به عبارت ساده تر تمامی معاملاتی که در بازار بورس انجام میشه، در بازار ثانویه اتفاق میفته.

بازار اوراق قرضه یا Bond Market

به بازار اوراق قرضه، بازار درآمد ثابت هم گفته میشه که یکی دیگه از انواع بازار سرمایه در ایران و جهان است. سازمان ها، شرکت ها و حتی دولت ها سعی میکنن که با فروش اوراق قرضه در این بازار میتونن سرمایه مورد نیاز خودشون رو تامین کنن. جالبه بدونین که حتی شهرداری ها هم برای اینکه بتونن بودجه و مخارج مورد نیاز ساخت و توسعه پروژه های خودشون رو بدست بیارن، اوراق قرضه منتشر میکنن.

این اوراق رو میتونیم در دسته بندی انواع بازارهای مالی بر اساس سر رسید تعهدات مالی هم بهتون معرفی کنیم. در این نوع سرمایه گذاری، افرادی که قصد سرمایه گذاری رو دارن با استفاده از خرید این اوراق، سرمایه ی خودشون رو قرض میدن. در مقابل این اوراق شرکت یا نهاد فروشنده متهد میشه که اعتبار دریافتی خودش رو به همراه سود های دوره ای مشخص، باز پرداخت کنه.

در واقع این نوع اوراق رو میتونیم به توافقی بین وام دهنده و وام گیرنده تشبیه کنیم که در اون جزیئیات مختلف وام از جمله مقدار سرمایه، زمان باز پرداخت و میزان سود دریافتی به شکل کاملا واضح مشخص شدن. به همین خاطر ممکنه که این بازار رو به عنوان بازار بدهی یا بازار اعتباری هم بشناسین.

بیشتر معاملات مربوط به این بازار در بازار اولیه انجام میشه که در آن سرمایه گذارهای اوراق قرضه رو به شکل مستقیم از فروشنده ها (گیرندگان وام) دریافت میکنن. همچنین امکان اوراق بهاداری که قبلا در این بازار وجود داشته هم با استفاده از بازار ثانویه امکان پذیر است. این بازار رو به عنوان یکی از کم ریسک ترین بازارهای مالی جهان میدونن که امکان کسب سود مشخص و بدون ریسکی رو برای معامله گر ها فراهم میکنه.

بازار ارزهای دیجیتال یا Cryptocurrency Market

گسترش و توسعه فناوری بلاک چین در سال های گذشته باعث شده که از رمز ارزها به عنوان یک دارایی ارزشمند یاد بشه و دارایی های دیجیتالی بتونن خودشون رو به عنوان یک بازار ارزشمند به اثبات برسونن. از سال 2018 تا به الان بازار ارزهای دیجیتال تونسته که رشد سریعی رو از نظر حجم بازار در بین سایر بازارهای مالی داشته باشه. در حال حاضر این بازار از 14 هزار ارز مختلف و 500 پلتفرم معاملاتی تشکیل شده که آمار قابل توجهی هستش.

البته ماهیت و بستر پیچیده و کمتر شناخته شده ارزهای دیجیتال باعث شده که از این بستر به عنوان پلتفرمی مناسب برای کلاهبرداری و طرح های پانزی استفاده بشه. پلتفرم های معاملاتی و خرید و فروش ارزهای دیجیتال به دو دسته صرافی های متمرکز (CEX) و غیر متمرکز (DEX) تقسیم میشن. پلتفرم های متمرکز همونطور که از اسم اون ها هم مشخصه، ماهیت متمرکزی رو دارن. در مقابل صرافی های غیر متمرکز بدون هیچ مرجع مرکزی فعالیت میکنن و امکان مبادله و معامله ارزهای دیجیتال رو به شکل غیر متمرکز، بدون واسطه و همتا به همتا (P2P) فراهم کردن.

با اینکه بازار ارزهای دیجیتال به عنوان یک مارکت نسبتا جوان شناخته میشه، اما در سال های گذشته به طور قابل توجهی گسترش و توسعه پیدا کرده. برخی از سرمایه گذارهای سنتی فکر میکنن که عدم وجود یک سیستم مرکزی برای نظارت روی این بازار، یکی از بزرگترین ایرادان اون محسوب میشه، در حالی که سرمایه گذاران علاقه مند به این حوزه، از این موضوع به عنوان یک مزیت یاد می کنن.

بازار کامودیتی ها یا Commodity Market

یکی دیگه از انواع بازار سرمایه در جهان و ایران، بازار کامودیتی ها است که تولیدکننده ها و مصرف کننده ها برای معامله کالاهای اساسی در این بازار می پردازن. به عبارت ساده تر کامودیتی به کالاهایی گفته میشن که میتونیم اون ها رو با کالاهای مشابه دیگه ای معامله کنیم. در بازارهای جهانی کالاهایی که در این بازار به فروش میرسن رو به دو گروه تقسیم میکنن:

کامودیتی سخت:

کالاهای مربوط به انرژی مثل نفت، گاز، فلزات گرانبها از جمله طلا، نقره و پلاتین رو در این گروه قرار میدن. فلزات اساسی مثل آلومینیوم، روی، مس و آهن هم در این گروه قرار گرفتن.

کامودیتی نرم:

کالاهای کشاورزی مثل گندم، سویا، ذرت و محصولات مختلفی مثل پنبه، قهوه و شکر رو در گروه کامودیتی های نرم قرار میدن.

نحوه انجام معاملات در این بازار هم به دو دسته معاملات اسپات (Spot) و معاملات فیوچرز (Future) تسیم میشن. در بازار اسپات این داریی ها با پول مبادله میشن ولی در بازار فیوچرز، از قراردادهایی با تاریخ و قیمت از پیش تعیین شده، معامله این گروه از دارایی ها انجام میشه. جالبه بدونین که بیشتر معاملات این بازار به شکل کالاهای اساسی در بازارهای مشتقه و به شکل معاملات اسپات انجام میشه.

بازار فارکس یا Forex

در این بازار امکان معامله 170 جفت ارز مختلف برای معامله گر ها فراهم شده. این بازار با توجه به اینکه مارکت کپ وحجم معاملات روزانه ای اون بیشتر از مجموع بازارهای مختلفی مثل سهام، بازار ارزهای دیجیتال و بازارهای مشتقه است، به عنوان یکی از مجبوبترین بازارهای مالی دنیا شناخته میشه. از فارکس به عنوان یک بازار مالی گسترده یاد میشه که به واسطه اتصال کامپیوتر ها مختلف و تشکیل یک شبکه کامپیوتری گسترده، بوجود اومده.

این بازار رو میتونیم به دو بخش بازار بین بانکی یا Interbank Market (OTC) و بازار خارج بورس (OCT) تقسیم کنیم. بازار بین بانکی رو میتونیم مثل یک شبکه جهانی در نظر بگیریم که بانک ها و موسسات مالی با استفاده از اون به مبادله ارزها و مشتقات ارزی بین خودشون می پردازن. همچنین معامله گر ها و سرمایه گذاران خرد میتونن با کمک کارگزاری یا بروکرهای مختلف در بازار خارج از بورس فاارکس به فعالیت بپردازن.

جالبه بدونین که در این بازار، کارگزار های فارکس میتونن به عنوان بازار ساز (Market Maker) هم عمل کنن و با پیشنهاد دادن قیمت های خرید و فروش یا بید (Bid) و اسک (Ask)، با رقبای خودشون در این بازار مقابله کنن.

جمع بندی و نتیجه

آشنایی با انواع بازارهای مالی ایران و جهان میتونه بهتون کمک کنه که بهترین بازار پول و سرمایه رو برای فعالیت خودتون انتخاب کنین. همونطور که اشاره داشتیم از اصلی ترین وظایف بازار سرمایه میتونیم به تخصیص درامد و دارایی های کارامد برای اقتصاد اشاره کنیم. این بازارهای مالی با توجه به اینکه به بازارهای آزاد برای ایجاد جریان سرمایه و تعهدات مالی و پول، به ایجاد اقتصادی روان تر در جهان کمک میکنن.

امیدواریم که مطالب این مقاله برای اشنایی با انواع بازار سرمایه جهان و ایران براتون سودمند بوده باشه. توجه داشته باشین که فعالیت در هر کدوم از بازارهایی که بهتون معرفی کردیم، به دانش و تجربه بالایی نیاز داره که مستلزم شرکت در دوره های آموزشی پیشرفته و فعالیت متداوم در این بازارهاست.

انواع بازارهای مالی، شناخت و کارکردهای آن

ممکن است با شنیدن نام بازار، ذهنتان به سمت مکان‌هایی برود که برای معامله باید در آن حضور داشته باشید تا بتوانید چیزی را مبادله کنید. از بازار تره‌بار گرفته تا بازار سکه و طلا. در ادامه قصد معرفی بازارهایی را داریم که برای خرید و فروش در آن، نیازی به حضور فیزیکی نیست.

بازارهای مالی چه هستند؟

بازارهای مالی (Financial Markets) بازارهایی هستند که در آن‌ها معامله‌گران، دست به خرید و فروش دارایی‌های مالی می‌زنند. دارایی‌هایی نظیر اوراق‌بهادار، طلا، سهام، کالا و. در این بازارها معامله می‌شوند. قیمت معاملات در این بازارها بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

بازارهای مالی، یک سیستم باز و منظم ایجاد می‌کنند، تا شرکت‌ها بتوانند به سرمایه مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. این بازارها برای عملکرد صحیح اقتصادهای سرمایه‌داری بسیار حیاتی هستند. به‌طور کلی بازارهای مالی شرایطی را ایجاد می‌کنند تا بین افراد با مازاد منابع و کسانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، یک ارتباطی شکل گیرد.

زمانی که حرف از بازارهای مالی می‌شود، بیشتر افراد ذهنشان تنها به‌سمت بورس اوراق بهادار متمایل می‌شود. در حالی که بازارهای مالی مختلف، با اهداف متفاوتی وجود دارد که اکثر افراد با آن‌ها آشنا نیستند. بازارهایی مانند بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و. نمونه‌ای از این بازارها هستند. در این مقاله سعی بر آن است که شما را با برخی از این بازارها آشنا کنیم.

کارکردهای بازار مالی

یکی از کارکردهای بازارهای مالی قیمت‌یابی (Price Discovery process) است. یعنی با توجه به اطلاعاتی که در بازار وجود دارد و بر‌اساس قیمت عرضه و تقاضای موجود، قیمت اوراق بهادار تعیین می‌شود.

هر چه بازار کاراتر باشد، قیمت اوراق بهادار صحیح‌تر تعیین می‌شود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر می‌شود.

هر چه بازار کاراتر باشد قیمت اوراق بهادار درست‌تر تعیین می‌شود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر می‌شود. علاوه‌بر کارایی بازار، هر‌چه شرایط رقابت کامل در بازار بیشتر فراهم باشد (یعنی تمامی اطلاعات در دسترس عموم قرار داشته باشند و تعداد زیادی معامله‌گر در بازار حضور داشته باشند) قیمت اوراق بهادار بهتر و نزدیک‌تر به قیمت واقعی آن مشخص می‌شوند.

کمک به فرآیند تشکیل و تخصیص سرمایه از دیگر مزایای این بازارها هستند. بازارهای مالی منجر‌به انتقال پول‌های اضافی و بلا‌استفاده سرمایه‌گذاران خرد و کلان به بخش‌هایی از صنایع و خدمات که مستعد رشد هستند و یک مزیت نسبی نسبت به دیگر صنایع دارند، می‌شوند. همچنین این بازار باعث می‌شود که ریسک، بین متقاضیان و دارندگان وجوه تقسیم شود.

در شکل زیر طبقه‌بندی‌های مختلف از بازار‌های مالی را می‌بینید.

تقسیم‌بندی بازارهای مالی

تقسیم‌بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی را می‌توان بر‌اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری آن‌ها به چهار طبقه دسته‌بندی کرد.

بازارهای مالی بر‌اساس حق مالی

بازارهای مالی بر‌اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند.

بازار بدهی

بازار بدهی، بازاری است که در آن مطالبات ثابت یا ابزارهای بدهی مثل اوراق قرضه معامله می‌شوند.

بازار سهام

بازاری است که در آن سرمایه‌گذاران به مبادله سهام می‌پردازند.

بازار مالی بر‌اساس سررسید ابزار مورد معامله

بازارها بر‌اساس سر‌رسید ابزار قابل معامله به دو دسته بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند.

بازار پول (Money Market)

بازار پول، بازاری است که در آن اوراق بهادار با سررسید کمتر از یک سال معامله می‌شوند. در این بازار سرعت نقد‌شوندگی بسیار بالا است. نرخ بهره در بازار پول متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق بهادار است. یعنی هر‌چه مدت زمان نگهداری اوراق بهادار بیشتر باشد، نرخ بهره هم افزایش پیدا می‌کند. نرخ بهره بازار پول به دلیل کوتاه‌تر بودن مدت زمان سررسید، کمتر از نرخ بهره بازار سرمایه است. همچنین در این بازار ریسک عدم پرداخت پایین است.

اوراقی مانند اوراق خزانه (اوراق بهادار کوتاه‌مدت با سررسید 3 ماه تا یک سال) و اوراق تجاری شرکت‌ها (اوراق با سررسید 270 روز یا کمتر)، نمونه‌ای از اوراق قابل معامله در بازار پول هستند. از نهادهای مالی مختلف این بازار می‌توان بانک‌های تجاری و واسطه‌های مالی و. را نام برد. برای آشنایی بیشتر با نهادهای مالی می‌توانید به مقاله آشنایی با نهادهای مالی مراجعه کنید.

بازار سرمایه (Capital Market)

در بازار سرمایه اوراق بهادار با سر‌رسید بیشتر از یک ‌سال مورد معامله قرار می‌گیرند. اوراقی نظیر اوراق قرضه بلند‌مدت و سهام از جمله اوراق قابل معامله در این بازار هستند. به‌طور کلی این بازار هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند.

بازار سرمایه ابزارهای قابل معامله در خود را از لحاظ چرخه عمرشان در دو بازار مختلف در خود جای داده است.

بازار اولیه (Primary Market)

بازار اولیه، بازاری است که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت که تشکیل سرمایه در بازار اولیه اتفاق می‌افتد.

بازار ثانویه (Secondary Market)

بعد از این‌که اوراق بهادار برای اولین بار (مثل عرضه‌های اولیه) در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتند، وارد بازار ثانویه می‌شوند. بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌آورد تا اوراقی که قبلا در بازار اولیه معامله شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و دارندگان آن‌ها نگرانی از جهت خرید یا فروش اوراق نداشته باشند.تعداد دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد. بازار بورس نمونه‌ای از بازارهای ثانویه سازمان‌یافته است.

قیمت اوراق بهادار (مثل سهام) در بازار ثانویه، عملکرد مدیریت شرکت را نشان می‌دهد. اگر قیمت سهامی بالا رود، نشانگر عملکرد خوب واحد مدیریت است که در نهایت منجر‌به افزایش سرمایه و ثروت سهامدارانش می‌شود.

بازار ثانویه می‌تواند به شکل‌های زیر نیز وجود داشته باشد.

بازار مذاکره یا حراج (Auction Market)

در این بازار خریداران و فروشندگان و یا کارگزاران آن‌ها به‌طور مستقیم با هم معامله می‌کنند. معامله زمانی در این بازار انجام می‌شود که بالاترین قیمتی که برای خرید سهم پیشنهاد شده با پایین‌ترین قیمتی که یک شخص حاضر است سهام خود را به‌ فروش برساند، برابر باشند.

بازار کارگزاری (Broker Market)

اگر به تعداد کافی خریدار و فروشنده در بازار مزایده وجود نداشته باشد، معامله‌گران به یک کارگزار مراجعه می‌کنند. کارگزار با دریافت حق کمیسیون، طرف معامله‌ای که حاضر به خرید یا فروش سهامش متناسب با شرایط شما باشد را پیدا می‌کند و از این طریق معامله انجام می‌شود.

بازار دلالی (Dealer Market)

افرادی در بازار وجود دارند که حاضر به پذیرش ریسک ناشی از نوسانات قیمت‌ها هستند. این افراد از تغییرات قیمت در بازار استفاده می‌کنند. نوسان‌گیر‌ها را می‌توان از جمله فعالان این بازار دانست.

بازارهای مالی بر‌اساس ساختار سازمانی

همان‌طور که در جدول بالا می‌بینید. بازارهای مالی از لحاظ قانون‌مندی، نظم و ساختار سازمانی به چهار دسته تقسیم می‌شوند.

بازارهای رسمی

بورس اوراق بهادار از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که شامل تسهیلات فیزیکی مشهود است. قوانین و شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند اعمال می‌شود. این شرکت‌ها از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و. بررسی می‌شوند. به‌طور کلی ریسک شرکت‌های فعال در بورس کمتر از سایر بازارها نظیر فرابورس است. عمده‌ترین اعضای فعال در بورس ایران، عبارت‌اند از: کارگزاران، معامله‌گران و بازارسازان

به این بازار، بازار اول نیز گفته می‌شود و معاملات مربوط به شرکت‌های بورسی در آن انجام می‌شود.

بازار خارج از بورس (Over The Counter)

بازار خارج از بورس (OTC) که به آن بازار مبتنی بر چانه‌زنی نیز می‌گویند، بازاری است که در آن معامله بر روی اوراق بهادار شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته نشده‌اند انجام می‌شود. این بازار دارای یک مکان فیزیکی نیست و شرایط آسان‌تری برای ورود به آن نسبت به بازارهای رسمی وجود دارد.

در ایران بازار فرابورس معادل بازار خارج از بورس است و تنها تفاوتی که در آن‌ها وجود دارد این است که بازار فرابورس دارای یک مکان فیزیکی است. به این بازار می‌توان بازار دوم نیز گفت.

بازار سوم

شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است. در این بازار کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، در خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. معمولا سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری در این بازار به معامله اوراق بهادار می‌پردازند. یکی از دلایل این کار می‌تواند به خاطر حق کمیسیون و کارمزد کمتری که این بازار دارد، باشد.

بازار چهارم

در بازار چهارم معمولا سازمان‌هایی که قصد انجام معاملات خیلی بزرگ دارند، فعالیت می‌کنند. در این بازار برای این‌که کارمزدی پرداخت نشود، طرفین معمولا به‌طور مستقیم و بدون دخالت کارگزار دست به معامله می‌زنند. نوعی سیستم کامپیوتری وجود دارد که موسسات با استفاده از آن می‌توانند مقادیر زیادی از اوراق بهادار و یا سهام را بدون وجود هیچ واسطه‌ای خرید و فروش کنند. معمولا معاملات عمده و بلوکی در این بازار انجام می‌شود.

بازارهای مالی بر‌اساس زمان واگذاری

در آخرین تقسیم‌بندی می‌توان بازار را از نظر زمان واگذاری به دو دسته بازار آتی و بازار نقدی تقسیم‌بندی کرد.

بازار آتی (future market)

بازاری است که اوراق مشتقه در آن مورد معامله قرار می‌گیرند. به‌همین دلیل به این بازار، بازار اوراق مشتقه نیز می‌گویند. اوراق مشتقه، قراردادی است که طی آن دارنده‌اش را موظف یا مختار می‌کند تا در یک تاریخ معین در آینده، دارایی را بخرد و یا بفروشد. قراردادهای مالی و اختیار معامله از اوراق مشتقه هستند که در مقالات بعد راجع‌به آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

بازار نقدی (Spot market)

بازاری است که در آن به محض انجام شدن معامله، تمام مبادلات مالی نیز در همان لحظه اتفاق می‌افتد. یعنی به طور آنی پس از پرداخت مبلغ توسط خریدار، مالکیت آن کالا یا اوراق‌بهادار به خریدار منتقل می‌شود.

بورس کالای ایران

علاوه‌بر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز در ایران وجود. در بورس کالای ایران، محصولاتی نظیر زعفران، زیره سبز و پسته معامله می‌شوند. این معاملات به‌صورت قرار داد آتی بسته می‌شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت بازار آتی یکی از بخش‌های بورس کالا است. قرار داد آتیِ کالا به این صورت است که دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) قراردادی تنظیم می‌کنند که طی آن یک کالای خاص، با قیمتی مشخص، در تاریخ معینی در آینده، توسط فروشنده در اختیار خریدار قرار بگیرد. با استفاده از این قرار داد می‌توان ریسک تغییرات قیمت انواع کالا‌ها را پوشش داد.

خرید طلا در بورس کالا

اختصاص بخشی از سپرده‌ی خود به طلا، می‌تواند ریسک سبد سرمایه‌گذاری (پرتفوی) شما را کاهش بدهد. با خرید طلا به این صورت و نه به صورت حضوری، ریسک خرید و نگهداری طلا به حداقل می‌رسد. برای خرید طلا در بورس از سه روش می‌توان استفاده کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از صندوق‌های طلا است. علاوه بر آن از طریق گواهی سپرده سکه طلا نیز می‌توان اقدام به خرید طلا کرد. برای خرید شمش طلا می‌توان به بازار فیزیکی بورس کالا مراجعه کرد. در مقالات آینده راجع‌به بورس کالای ایران و خرید طلا و شمش، توضیح داده خواهد شد.