پوشش ریسک چیست؟

پوشش ریسک یا هج به زبان ساده، شامل سرمایه‌گذاری‌های جانبی‌ای است که با هدف کاهش ریسک‌ ناشی از تغییرات پیش‌بینی نشده قیمت‌ها انجام می‌شود.

آشنایی با صندوق‌های پوششی ریسک

صندوق‌های پوشش ریسک به‌عنوان گزینه‌ای جایگزین برای سرمایه‌گذاری مستقیم در یک نوع دارایی مالی مانند سهام محسوب می‌شوند که با به‌کارگیری استراتژی‌ها و گزینه‌های متنوع سرمایه‌گذاری در راستای حداکثرسازی سود سرمایه‌گذاران خود تلاش می‌کنند، با این تعریف اولیه می‌توان پی برد که صندوق‌های پوشش ریسک عملاً روش منحصربه‌فردی برای سرمایه‌گذاری نیست؛ بلکه ساختار و تشکیلاتی هستند که ترکیب‌های مختلفی از روش‌های سرمایه‌گذاری مانند سهام، ابزارهای دیگر و… را در بازارهای داخلی و بین‌المللی به کار می‌گیرند تا بتوانند حداکثر سود را برای سرمایه‌گذاران خود محقق سازند.

در دوره آشنایی با صندوق‌های پوشش ریسک ضمن آشنایی با ویژگی‌های هر صندوق‌ پوشش ریسک به موضوع ساختار این صندوق‌ها نیز پرداخته شده است.

هدف از برگزاری دوره آشنایی با صندوق‌های پوشش ریسک، آشنایی مخاطبان دوره با این صندوق‌ها و معرفی یک جایگزین بسیار مطمئن برای سرمایه‌گذاری مخاطبان بوده است.

ماهیت صندوق‌های پوشش ریسک بر خلاف نام‌گذاری آنها، همراه با حداکثر ریسک است و عملاً در این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک بالایی از طریق به‌کارگیری ابزارهای مختلف سرمایه‌گذاری پذیرفته می‌شود تا بتواند حداکثر بازده را ایجاد کنند.

دوره آشنایی با صندوق‌های پوشش ریسک برای چه کسانی مناسب است؟

مباحث و موضوعات این دوره برای همه افراد و علاقه‌مندان مناسب خواهد بود و همه افرادی که با مباحث مربوط به سرمایه‌گذاری آشنایی دارند و به شناخت بیشتر این موضوع علاقه‌مند هستند می‌توانند در این دوره شرکت کنند و اطلاعات خود در این زمینه را افزایش دهند.

برای شرکت در این دوره نیاز به هیچ پیش‌نیاز به خصوصی وجود ندارد و آشنایی اولیه با این مفاهیم برای شرکت در دوره کافی خواهد بود.

صندوق پوشش ریسک چیست؟ چگونه می‌توانیم ریسک خود را پوشش دهیم.

همه افرادی که در بازارهای مالی مشغول به معامله هستند به دنبال مکان‌هایی برای سرمایه گذاری می‌باشند که در عین اینکه کمترین ریسک را داشته باشد، بیشترین بازدهی را برای آن‌ها به ارمغان بیاورد. صندوق پوشش ریسک نیز به همین منظور ایجاد شدند که ضمن افزایش بازدهی و سود، ریسک را به کمترین مقدار یا حذف کامل آن برسانند.

در این مطلب توضیح مختصری در رابطه با صندوق پوشش ریسک یا Hedge Funds برای شما آورده‌ایم.

مروری خلاصه بر شرح فعالیت صندوق

از زمان شروع فعالیت صندوق پوشش ریسک در بازارهای جهانی مالی، حدود ۷۰ سال می‌گذرد. در زمانی که این صندوق‌های پوشش ریسک شروع به کار کردند به دنبال این بودند که بازارهای نزولی مختلف را شناسایی و ریسک سرمایه گذاری در آن‌ها را پوشش دهند. خیلی زود محبوبیت صندوق‌های پوشش ریسک افزایش پیدا کرد و سرمایه بسیار زیادی جذب این صندوق‌ها شد.

اما در حال حاضر صندوق‌های پوشش ریسک به دنبال این هستند که سرمایه گذارانی را جذب کنند که دارایی بسیار زیادی دارد. گردانندگان این صندوق‌ها با کمک سرمایه‌ای که از افراد مختلف جذب کرده اند، در جاهای دیگر سرمایه گذاری می‌کنند و به سرمایه گذاران صندوق پوشش ریسک سود پرداخت می‌کنند. درآمد صندوق‌های پوشش ریسک از دریافت کمیسیون از سرمایه گذاران است. کسانی که در صندوق‌های پوشش ریسک کار می‌کنند و سرمایه جذب شده را در مکان‌های دیگر سرمایه گذاری می‌کنند دارای توانایی و هوش مالی بسیار بالایی هستند که می‌توانند به خوبی بازار مالی را تجزیه و تحلیل کرده و بهترین مکان برای سرمایه گذاری را انتخاب کنند.

تمام تلاش صندوق‌های پوشش ریسک این است که بازار مالی چه صعودی باشد چه نزولی، بتوانند بازدهی بالایی را برای سرمایه گذاران خود فراهم کرده و باعث سوددهی سرمایه‌شان شوند. صندوق‌های پوشش ریسک به صندوق‌ حفظ ارزش نیز شهرت دارند که در واقع با سرمایه گذاری در مکان درست، ارزش سرمایه جذب شده را حفظ می کنند.

روش کار صندوق‌های پوشش ریسک

یکی از دلایلی که باعث محبوبیت بالای صندوق‌های پوشش ریسک به نسبت دیگر صندوق‌های سرمایه گذاری شده است این است که، صندوق‌های پوشش ریسک بر خلاف صندوق‌های سرمایه گذاری که فقط یک نوع پلن و سبد سرمایه گذاری دارند، چندین پلن و سبد دارایی دارند. در واقع مدیران صندوق‌های پوشش ریسک به واسطه آزادی عمل بیشتر و انتخاب‌های گسترده‌ای که برای سرمایه گذاری در پیش روی خود دارند، می‌توانند با سرمایه گذاری در بازارهای مختلف بیشترین سود را برای سرمایه گذاران خود فراهم کنند.

کار صندوقهای پوشش ریسک به این صورت است که آن‌ها از راهبردهای مختلفی برای سرمایه گذاری استفاده می‌کنند که در ادامه به بررسی هرکدام می‌پردازد.

راهبردهای سرمایه گذاری صندوق پوشش ریسک

استفاده از آربیتراژ

آربیتراژ یک کلمه فرانسوی است و در بازارهای مالی به اختلاف قیمتی که یک محصول یا سهام در بازارهای مختلف دارد، آربیتراژ می‌گویند.

اولین راهبردی که صندوق‌های پوشش ریسک استفاده می‌کنند، توجه به آربیتراژهای مختلف است. این صندوق‌ها از اختلاف قیمتی که وجود دارد بیشترین استفاده را می‌کنند و سود بسیار زیادی را برای سرمایه گذاران خود فراهم می‌کند.

فروش قرضی

زمانیکه صندوق‌های پوشش ریسک با تجزیه و تحلیلی که انجام می‌دهند، سهامی را پیدا می‌کنند که طبق پیش بینی آن‌ها در چند ماه آینده فروش بسیار بالایی داشته و سود زیادی خواهد داشت را از مالک در ازای مبلغی قرض می‌کنند. در واقع این صندوق‌ها در حال فروش سهامی هستند که مالکیت آن بر عهده‌شان نیست.

زمانی که این سهام قرضی سود کافی را برای آن‌ها فراهم کرد، هزینه قرض این سهام به مالک آن از روی سود به دست آمده پرداخت شده و از طرفی بازدهی و سود بالایی را برای سرمایه گذاران خود نیز فراهم می‌کنند.

بازارهای تازه کار

مورد دیگر صندوق‌های پوشش ریسک برای سرمایه گذاری و بازدهی بالا این است که به دنبال یافتن بازارهای مالی نوظهوری هستند که پیش بینی می‌کنند در آینده نه چندان دور به دلیل افزایش محبوبیت و تمایل به سرمایه گذاری در آن ارزش بسیار بالای خواهند داشت.

پس از پیدا کردن بازارهای مالی نوظهور در مورد نظر خود، بخش اعظمی از سهام آن را خریداری کرده و در زمانی که ارزش سهام آن افزایش پیدا کند با فروش سهام خود از اختلاف قیمتی که که به وجود آمده است بیشترین سود و بازدهی را دریافت می‌کنند.

استفاده از اختلاف قیمت

این راهبرد شباهت بسیار زیادی به راهبرد استفاده از آربیتراژ دارد اما در این راهبرد صندوق‌های پوشش ریسک سعی می‌کنند سهامی را پیدا کنند که ارزش فعلی آن در بازار با ارزش واقعی که دارد اختلاف داشته باشد.

سرمایه گذاری در بازارهای دیگر

ویژگی‌های صندوق‌های پوشش ریسک این است که فقط سرمایه جذب شده سرمایه گذاران خود را در بازارهای مالی سرمایه گذاری نمی‌کند بلکه از این سرمایه جهت سرمایه گذاری در بازارهای دیگر مانند املاک، طلا و… استفاده می‌کنند.

سرمایه گذاری در اوراق بهادار و سهام با محبوبیت کم

در این راهبرد صندوق‌های پوشش ریسک به دنبال یافتن سهام یا اوراق بهاداری هستند که چون از ارزش واقعی خود در بازار مالی، کمتر قیمت ‌گذاری شده است در نتیجه بین خریداران سهام محبوب نمی‌باشد.

صندوق‌های پوشش ریسک با خرید این اوراق بهادار یا سهام در عین دریافت کمیسیون خود جهت سرمایه گذاری باعث تعیین قیمت افزایش ارزش این اوراق و سهام می‌شوند.

تفاوت این صندوق با صندوق سرمایه گذاری مشترک

بازارهای مالی صندوق‌های سرمایه گذاری مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها صندوق سرمایه گذاری مشترک است. در این قسمت می‌خواهیم تفاوت صندوق پوشش ریسک و صندوق سرمایه گذاری مشترک را بیان کنیم:

قبل از مطالعه‌ی تفاوت این دو صندوق پیشنهاد می‌کنیم تا با مطالعه‌ی مقاله‌ی مربوط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به طور کامل با این صندوق‌ها و عملکرد آنان در سال‌های گذشته آشنا شوید.

عدم وجود محدودیت سرمایه گذاری

اولین تفاوت عمده میان پوشش ریسک چیست؟ صندوق سرمایه گذاری مشترک و صندوق پوشش ریسک این است که، در صندوق سرمایه گذاری مشترک محل سرمایه گذاری محدود به بازارهای مالی مانند خرید سهام و اوراق قرضه می‌باشد. اما در مقابل، صندوق‌های پوشش ریسک آزادی عمل بیشتری داشته و می‌توانند با راهبردهای زیادی از سرمایه جذب شده استفاده کرده و حتی از این سرمایه جهت سرمایه گذاری در بازارهای دیگر مانند طلا و املاک نیز استفاده کنند.

نظارت بر عملکرد

به طور معمول سازمان‌هایی که مسئول نظارت بر صندوق‌های سرمایه گذاری هستند، هیچگونه نظارتی بر صندوق‌های پوشش ریسک ندارند. اما در مقابل تمام فعالیت‌های صندوق سرمایه گذاری مشترک زیر نظر سازمان‌های نظارتی می‌باشد.

سرمایه گذاران

در صندوق‌های پوشش ریسک همه افراد نمی‌توانند سرمایه گذاری کنند بلکه سرمایه گذارانی که به سراغ این صندوق‌ها می‌روند از دارایی خالص بسیار بالایی برخوردار هستند و از طرفی می‌توان گفت سرمایه گذاران خاصی امکان سرمایه گذاری در صندوق پوشش ریسک را دارند.

اما در مقابل در صندوق سرمایه گذاری مشترک همه افراد می‌توانند سرمایه گذاری کنند و مبلغ سرمایه گذاری نیز هر مقدار می‌تواند باشد.

کارمزد این صندوق‌ها چه قدر است؟

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که صندوق‌های پوشش ریسک برای سرمایه گذاری چه میزان کمیسیون و کارمزد دریافت می‌کنند؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم به کارمزد صندوق‌های پوشش ریسک به اصطلاح «دو و بیست» گفته می‌شود.

منظور از این صطلاح این است که صندوق‌های پوشش ریسک فارغ از اینکه سرمایه گذاری که انجام داده‌اند باعث سود یا ضرر شده است، دو درصد کارمزد دریافت می‌کنند. یعنی به طور مثال اگر یک صندوق پوشش ریسک در سال دو میلیارد دلار را جذب کند، بدون هیچ گونه زحمتی، ۴۰ میلیون دلار کسب درآمد می‌کند. این دو درصد کارمزد به عنوان مدیریت مالی سرمایه دریافت می‌شود.

از طرفی دیگر از هر سودی که سرمایه جذب شده در بازارهای مختلف کسب کند نیز ۲۰ درصد کارمزد دریافت می‌کنند.

جمع بندی

صندوق‌هایی به عنوان صندوق پوشش ریسک در بازار‌های مالی مختلف وجود دارد که سرمایه گذاران خاصی که دارایی خالص بالایی دارند می‌توانند سرمایه خود را به این افراد بسپرند و مدیران این صندوق‌ها در ازای دریافت کمیسیون و کارمزد از آنها، سرمایه‌شان را در بازار‌های مختلف قرار داده و باعث بازدهی و سود سرمایه گذاران خود شوند.

اگر این مطلب برای شما مفید بوده است می‌توانید سری هم به وب‌سایت آکادمی دانایان بزنید و علاوه بر مطالب آموزشی، از محتوا‌های تحلیلی آن، استفاده کنید.

هج فاند یا صندوق پوشش ریسک چیست و چه کاربردی دارد؟

هر شخصی که در بازار فعالیت می کند، مخصوصا بازار ارز دیجیتال، به طور قطع به هدف کسب سود این کار را انجام می دهد. در مقالات قبلی سعی بر آن شده که به شمای مخاطب بگوییم امر ترید یک کار تخصصی می باشد.

از آنجایی که همه کاربران حوزه ارز دیجیتال زمان یادگیری و به کارگیری مبانی علمی را ندارند، با توجه به گسترش روز افزون این مارکت جذاب، نهادی پیشنهاد می شود تحت عنوان صندوق پوشش ریسک. اینکه ماهیت این نهاد چیست و چه می کند و اینکه آیا از تفاوت قیمت ها می توان به سود رسید ( آربیتراژ )، دستور کار این مقاله توکن باز می باشد. پس با ما همراه باشید.

مفاهیم کلی:

• صندوق پوشش ریسک یا Hedge Fund چیست؟
• انواع صندوق پوشش ریسک بر اساس استراتژی معاملاتی
• راهبردهای مورد بهره وری هج فاند
• سرمایه گذاری در اوراق بهاداری با ارزش کمتر از خود
• مزایا و معایب هج فاند

صندوق پوشش ریسک یا Hedge Fund چیست؟

صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund) نوعی شرکت برای سرمایه‌گذاری محسوب می شود. هدف این نوع شرکت آن است که دارایی و نقدینگی مشتریان را در سبک‌های (Alternative Investment) سپرده گذاری ‌کند تا به عملکرد مطلوب‌تری از میانگین بازار دسترسی داشته باشد و هم این که خطرات صعود و نزول ناگهانی مارکت را پوشش دهد.
این صندوق ها اغلب از ساختارهای مالی و قانونی مشابه بهره جویی می کنند،. برای درک بهتر این مبحث در ادامه به توضیحات مبسوطی خواهیم پرداخت.

هج فاند

انواع صندوق پوشش ریسک بر اساس استراتژی معاملاتی

می توان این صندوق ها و پایه های عملکردشان را به چهار نوع تقسیم نمود که عبارت اند از:

• رویداد محور (event-driven)
• ارزش نسبی (relative value)
• کلان (macro)
• پوشش ریسک سهام (equity hedge)

1- استراتژی های رویداد محور:

همانطور که از اسم این گونه از هج فاند معلوم می باشد، این صندوق به دنبال به دست آوردن سود از رخدادها، در کوتاه مدت است. این رخدادها ممکن است، تملکی جدید یا از نو شدن ساختار کلی در یک شرکت باشد، که اثر آن تاثیر شرکت مذکور بر روی سایر شرکت ها می باشد. به اختصار چند مورد از آن را شرح می دهیم:

آربیتراژ ادغام:

این استراتژی زمانی رخ می دهد که یک شرکت اعلام می دارد که قصد تملک (خریدار) یا ادغام با شرکت دیگر را دارد. سهام شرکت مورد تملک خریداری و شرکت نوپا عضوی از آن می شود و همچینی در ادغام سهم شرکت سرمایه گذار را می فروشد تا بخشی از شرکت جدید شود یا به عبارت دیگر متحدی را با خود همراه می کند. در این حالت مدیر هج فاند انتظار دارد، شرکت سرمایه گذار، برای خرید شرکت متحد جدید، بهای زیادی را بپردازد، این در حالیست که بخش عمده این بها از طریق قبول بدهی های شرکت جدید تامین شود.

تجدید ساختار:

در این استراتژی هدف و مقصود بر روی شرکت های ورشکسته یا در حال ورشکستگی می‌باشد. هج فاندها سعی دارند تا از راه های مختلف با بهره جویی از سهم این گونه شرکت ها کسب سود و بهره نمایند. در این امر امکان دارد که هج فاند در یک عملکرد نه چندان ساده، اوراق بدهی با اولویت بالاتر را بخرد و اوراق بدهی سوخته را بفروشد. به بیان دیگر امکان دارد، سهم ممتاز شرکت را خریده و سهم عادی را بفروشد.

سهامدار مخالف:

این گونه استراتژی توسط هج فاند زمانی پیش می آید که با خریدن درصد بالایی از سهم یک شرکت بخواهد بر روی خط مشی آن شرکت اثر گذاری کند.

موقعیت های خاص:

لازم است بدانیم این سبک هم، تمرکز بر سهم شرکت هایی دارد که درگیر تجدید ساختار، آن هم به غیر از ادغام تملک یا ورشکستگی هستند.

هج فاند

2- استراتژی های ارزش تناسبی:

این نوع عملکرد، در پوشش ریسک به دنبال سودآوری به وسیله قیمت گذاری نامعقول بازار، در مورد چند اوراق مرتبط است. ضمن آنکه هدف این است که با سپری شدن مدت زمانی ترجیحاً کوتاه، قیمت‌های نامعقول، معقول گردند. برای مثال:

• تبدیل آربیتراژ اوراق با ثبات درآمد: این پوشش ریسک چیست؟ روش در راستای کسب سود از قیمت‌گذاری نامعقول اوراق قرضه، قابل تبدیل به سهام است.
• اوراق با ثبات درآمد با پشتیبانی دارایی: مقصود این استراتژی‌ها بر ارزش نسبی بین انواع اوراق با درآمد ثابت با پشتوانه دارایی (ABS) و اوراق رهنی (MBS) می باشد.
• اوراق ثبات درآمد معمول: این استراتژی با بهره جویی از اوراق بدهی دو شرکت مجزا، یکی اوراق شرکتی و دیگری اوراق دولتی می‌باشد.

3- استراتژی های کلان:

هج فاندهایی از این نوع عملکرد بهره‌وری می کنند تا با نگرش کل به جزء بتوانند سعی در شناسایی سیر بازارهای مالی جهان کنند. در حالت کلی این صندوق ها، معاملات خود را در بازارهای سهام، اوراق بدهی، ارز و کالا انجام می دهند. هج فاندهای کلان با بهره جویی از پارامترهای کلان اقتصادی، سیر کلی بازار را بررسی می کنند و جهت کسب سود، وارد موقعیت های داد و ستد می شوند.

4- استراتژی های پوشش ریسک سهام:

لازم است بدانیم که اولین نوع هج فاندهای بازار به حساب می آیند. این صندوق ها با دقت بر بازارهای سهام، به موقعیت‌های ترید سهام و مشتقه دست پیدا می کنند. چند نمونه از آن را بررسی می کنیم:

• رشد بنیادی: در این نوع رشد، سهامی که از نظر بنیادی قوی هستند، شناسایی شده و به منظور دست یابی به رشد زیاد قیمت، خریداری می شوند.
• ارزش بنیادی: صندوق در این عملکرد، سهامی را شناسایی می کند که ارزش ذاتی و درونی آن، بیشتر از قیمت فعلی می باشد.
• بخش مشخص: در این عملکرد هج فاند اقدام به فعالیت تخصصی در یک صنعت می نماید.

هج فاند

راهبردهای مورد بهره وری هج فاند

همان طور که اذعان داشتیم، مهمترین وجه تمایز هج فاندها آن است که ابزارهای مالی متفاوتی محسوب می شوند که این صندوق ها در ادغام سرمایه‌های خود گنجانده اند. این گونه از صندوق‌ها در اندوخته‌های مالی و ابزارهایی سرمایه‌گذاری به انجام می رسانند که صندوق‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دیگر، آن‌ها را لحاظ نمی کنند. در ادامه ی این بحث به مواردی از این ابزارها و راهبردهای سرمایه ‎گذاری در رمز ارزهای این صندوق ها اشاره خواهیم کرد:

بهره جویی از فروش استقراضی:

باید دانست فروش استقراضی به معنای این است که شخصی سهامی را که در زمره ی مالکیت شخص دیگری است را از او طلب و قرض نماید و با این دید که با کاهش قیمت سهم، آن را در بازار بفروشد و پس از گذشت زمان مورد نظر، آن را خریداری نموده و به مالک سهم برگرداند. در صورت افت قیمت، ‌ما به التفاوت قیمت داد و ستد سهم، سود شخص خواهد بود. صندوق‌های پوشش ریسک از این ابزار در شرایط رکود بازار بهره جسته و سهامی را که در زمره ی مالکیت صندوق نیست، به رهن و اجاره خود در آورده و در بازار فروخته و از افت قیمت سهم،‌ سود می‌برند.

سرمایه گذاری در ابزارهای مالی معاملات مشتقه:

باید بدانیم ابزارهای مالی مشتقه همانند قراردادهای اختیار ترید و آینده،‌ ابزارهای مالی محسوب می شوند که ارزش آن‌ها برمبنای سایر اوراق بهادار همانند سهام شرکت‌ها، معین و مشخص می گردد. اما صندوق‌های پوشش ریسک یا هج فاند با سرمایه گذاری در این ابزارها، طیف گسترده‌ای از اندوخته ها را لحاظ کرده و از فرصت‌های سودآوری آن‌ها بهره وری می‌کنند.

بهره جویی از آربیتراژ:

آربیتراژ در بازارهای مالی، اصطلاحاً به معنی فرصت‌های کسب سود از ما بین دو قیمت می باشد. مدیران Hedge Fund، با بهره جویی از تخصص، همواره در حال پیداکردن بازارهای مالی گوناگون و دستیابی به فرصت‌های پوشش ریسک چیست؟ قیمت گذاری می‌باشند که تشخیص آن برای دیگران دشوارتر است. شناسایی و تشخیص درست و به‌موقع سرمایه‌گذاری در این فرصت‌ها، سودهای هنگفتی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

سرمایه گذاری در اوراق بهاداری با ارزش کمتر از خود

باید بر این امر واقف آییم که بسیاری از سهام ها در بازارهای مالی، از میزان ارزش واقعی و ذاتی خود کمتر قیمت‌گذاری می شوند و همین امر موجب آن می‌شود که مورد توجه عموم قرار نگیرند. صندوق‌های پوشش ریسک یا هج فاند با تشخیص این گونه از سهام، ضمن اخذ سود سرمایه گذاری خود،‌ موجب رشد و بالا رفتن قیمت این اوراق نیز می‌شوند.

سرمایه گذاری در بازارهای جدید و نوپا:

با توجه به ماهیت و ذات هج فاندها، سرمایه گذاری بر روی سهام یا سایر ابزارهای نوظهور و نوین در بازار که رشد نوسانی فراوانی را تجربه می کنند و مستعد تورم هستند،‌ امکان‌پذیر می باشد.

سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی:

باید دانست یکی دیگر از خصیصه‌های برجسته این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری بی حد و حدود در بازارهای خارج از بازار سرمایه (موازی) همچون املاک و مستغلات، طلا و کسب‌وکارهایی که به نسبت پر خطر می باشند، است.

ساختار اهرمی:

صندوق‌های پوشش ریسک، یک خصیصه ی مختص به خود دارند و آن، امکان بهره‌مندی از اهرم‌های 10 برابری است. به طور مثال با جذب 10 دلار سرمایه اولیه، بانک به آنان 90 دلار وام خواهد داد. در نتیجه می توانند 100 دلار سرمایه‌گذاری کنند. لازم است بدانیم که بدین معنا می باشد که با از بین رفتن 10 دلار سرمایه، در واقع صندوق 100 دلار متضرر خواهد شد.

هج فاند

مزایا و معایب

هج فاند نیز دارای مزایا و معایبی است که در ذیل به طور مختصر به شرح آنها می‌پردازیم.

پوشش ریسک چیست؟ ترفندهایی برای جبران ضررهای احتمالی

هنگامی که صحبت از سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی می‌شود، پای ریسک نیز به میان می‌آید. در بازار سرمایه هر لحظه ممکن است با وضعیتی ریزشی و ناپایدار مواجه شویم. درست در این مواقع است که یکی از مهم‌ترین ابزارهای کاهش ریسک، یعنی استراتژی پوشش ریسک به کمک ما می‌آید. چنا‌ن‌چه این استراتژی به صورت صحیح پیاده شود، می‌تواند موجب کاهش صددرصدی ریسک شود. هرچند برای این منظور لازم است هزینه‌های اندکی هم پرداخت شود. در ادامه با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهیم که منظور از استراتژی پوشش ریسک چیست و چه مزایا و معایبی دارد.

بیشتر بخوانید

پوشش ریسک یا هج (Hedge) چیست؟

هنگامی که عبارت پوشش ریسک یا هج (Hedge) به گوش می‌خورد، احتمالا تصور همگان بر این است که این استراتژی ابزاری را در اختیار افراد قرار می‌دهد که موجب کاهش ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری می‌شوند. اما حقیقت آن است که افرادی که از این استراتژی استفاده می‌کنند، حتی ریسک بسیار بیشتری را تقبل می‌کنند. در این روش، سرمایه‌گذاران برای کاهش ریسک ناشی از نوسان‌های شدید قیمتی، دست به سرمایه‌گذاری‌هایی می‌زنند که بتواند در جهت معکوس، زیان‌های ناشی از این تحرکات قیمتی را جبران کند.

در استراتژی پوشش ریسک، باید مطمئن شوید که میان دو معامله‌تان همبستگی منفی وجود دارد و یکی قادر است دیگری را پوشش دهد. طبق این تعریف، می‌توان گفت که استراتژی پوشش ریسک یک سرمایه‌گذاری ثانویه روی یک دارایی است که قیمت آن در جهتی مخالف با قیمت سرمایه‌گذاری اولیه حرکت می‌کند.

پوشش ریسک یا هج به زبان ساده، شامل سرمایه‌گذاری‌های جانبی‌ای است که با هدف کاهش ریسک‌ ناشی از تغییرات پیش‌بینی نشده قیمت‌ها انجام می‌شود.

چنان‌چه از استراتژی پوشش ریسک استفاده کنید، می‌توانید حتی در شرایط افت شدید بازار نیز نگرانی‌ بابت ضرر و زیان‌ها نداشته باشید. پوشش ریسک یا هج یک راهکار مانند استفاده از بیمه است؛ بیمه باعث نمی‌شود که از آسیب‌هایی هم‌چون سیل و زلزله جلوگیری شود اما می‌توان تدابیری اندیشید که زیان‌های ناشی از این وقایع کم‌تر شود.

در استراتژی پوشش ریسک هم مانند بیمه، شما سعی دارید زیان‌های احتمالی را به شیوه‌ای دیگر جبران کنید. به این منظور دست به یک سرمایه‌گذاری دیگر می‌زنید. یعنی اگر در سرمایه‌گذاری اولیه زیان کنید، می‌توانید این زیان را از طریق سرمایه‌گذاری دوم جبران کنید. البته باید توجه داشت که استفاده از این استراتژی نیازمند میزانی کافی از دانش فنی و ریاضی برای تحلیل سهم‌های بازار است.

ایجاد پوشش ریسک؛ چه زمانی و چگونه؟

سرمایه‌گذاران هنگامی به استراتژی پوشش ریسک روی می‌آورند که هیچ اطمینانی در خصوص بازار ندارند. فرض کنید که سهام یک شرکت نفتی را خریداری کرده‌اید. برای پوشش ریسک آن باید به سراغ صنعتی دیگر بروید که حتی در صورت افت قیمت نفت هم اثر چندانی بر پرتفوی شما نداشته باشد و بخشی از دارایی خود را روی آن سرمایه‌گذاری کنید؛ در آن سمت ماجرا اما، اگر قیمت نفت افزایش پیدا کند، سودی که به دست می‌آورید هم کاهش پیدا می‌کند. با این همه، سود کم بهتر از آن است که تمام سرمایه‌ از دست برود.

ایجاد پوشش برای ریسک سرمایه‌گذاری‌تان می‌تواند ابزار قدرتمندی باشد، اما ابزاری است که اغلب توسط سرمایه‌گذاران نادیده گرفته می‌شود. این باور غلطی است که پوشش ریسک، یک پروسه فنی برای سرمایه‌داران کله‌گنده است، هرکسی باید به دنبال کاهش ریسک خود از طریق به کار گرفتن چند استراتژی باشد.

جوزف فوگ

دو استراتژی اصلی پوشش ریسک

یکی از دو استراتژی اصلی که در بازارهایی با روند نزولی از آن‌ها استفاده می‌شود، فروش دارایی‌ها و نقد کردن آن‌هاست. به این ترتیب، سرمایه‌گذار دارایی خود را صرف خرید اوراق با درآمد ثابت می‌کند. اما در شرایطی که دارایی‌ها حجم بالایی دارند، نقد کردن این حجم زیاد ممکن است نه تنها به کاهش ریسک کمک نکند، بلکه باعث بروز رفتار هیجانی شود. به علاوه اگر دارایی‌های موجود نقد شوند، این احتمال وجود دارد که نتوان دارایی را مجددا و پس از پایان روند نزولی بازار با همان حجم و قیمت خریداری کرد. هم‌چنین در این استراتژی، هزینه‌ای برای فروش و خرید مجدد دارایی نیز باید پرداخت شود.

بیشتر بخوانید

اما استراتژی دوم در این زمینه، استفاده از قرارداد آتی، بدون نقد کردن دارایی‌های داخل سبد سهام است. در استراتژی پوشش ریسک به کمک قرارداد آتی، می‌توان در هنگامی که بازار سیری نزولی دارد، دارایی را حفظ کرد. چنان‌چه پرتفوی با سبد دارایی پایه قرارداد آتی همسبتگی مثبت داشته باشد، می‌توان با ورود به موقعیت فروش مانع از زیان‌ شد. به این ترتیب در هزینه‌های معاملاتی نیز صرفه‌جویی خواهد شد و پس از اتمام روند نزولی، می‌توان با ورود به موقعیت معکوس و بستن موقعیت فروش پیشین، به سودآوری رسید. فارغ از این‌که افراد تک‌سهم باشند یا دارای پرتفوی سهام، می‌توانند متناسب با نسبت بهینه پوشش ریسک، از این استراتژی بهره ببرند.

ریسک‌های پوشش ریسک

درست است که استراتژی پوشش ریسک برای کاهش ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما خود آن هم ریسک دارد چرا که این روش ممکن است به صورت قطعی موفقیت‌آمیز نباشد. یک سرمایه‌گذار باید پیش از انتخاب یک استراتژی پوشش ریسک، از خود بپرسد که مزایا و معایب این استراتژی برای او چیست؟ آیا استفاده از یک استراتژی خاص می‌تواند هزینه‌هایی اضافه‌ای را که به سرمایه‌گذار تحمیل شده است جبران کند؟

پوشش ریسک در بیشتر اوقات موجب سودآوری نمی‌شود. بلکه یک استراتژی موفق در این زمینه، راهکاری است که از وقوع ضرر و زیان جلوگیری کند.

صندوق پوشش ریسک چیست؟

صندوق‌های پوشش ریسک یا هج، از دهه ۵۰ میلادی فعالیت خود را در دنیا آغاز کردند. در ابتدا هدف این صندوق‌ها پوشش ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازارهایی با روند نزولی بود. اما هرچه زمان گذشت، فعالیت خاص این صندوق‌ها با جذب سرمایه‌های فراوانی همراه بود. به این ترتیب این صندوق‌ها رشد چشم‌گیری داشتند و اکنون در جای‌جای دنیا از آن‌ها استفاده می‌شود. صندوق پوشش ریسک را با عنوان صندوق پوششی نیز می‌شناسند.

این صندوق‌ها، گونه‌ای نهاد مالی هم‌چون شرکت‌های مدیریت سرمایه یا سرمایه‌گذاری هستند که سرمایه‌های فراوانی را جذب می‌کنند. سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها به این صورت است که پول باید تا مدت مشخصی در صندوق بماند و سرمایه‌گذار حق برداشت آن را ندارد. هنگامی که مبالغی معین در این صندوق‌ها جمع‌آوری شود، مدیران آن را در ابزارهای گوناگون مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند. سپس در ازای سودی که به دست می‌آید، پاداش‌هایی هم‌چون حق مدیریت به دست می‌آورند. به منظور سرمایه‌گذاری در ابزارهای مالی گوناگون، لازم است که مدیران این صندوق‌ها عملکردی حرفه‌ای داشته باشند و از تکنیک‌های پیچیده ریاضی و معاملات پیشرفته استفاده کنند.

از آن‌جا که این صندوق‌ها، به دنبال ابزارهای بسیار پرریسک هستند، طبیعی است که سوددهی آن‌ها در مقایسه با سایر صندوق‌ها بیشتر است. مدیران این صندوق‌ها در پی انجام اقداماتی در راستای کاهش ریسک هستند اما هدف نخست و اصلی این صندوق‌ها، تلاش برای دریافت سود بیشتر است؛ فارغ از این‌که بازار در شرایط پررونق به سر می‌برد یا راکد است.

راهکارهای مورد استفاده در پوشش ریسک چیست؟ صندوق پوشش ریسک

این صندوق‌ها در ترکیب دارایی‌های خود از ابزارهای مالی متنوعی استفاده می‌کنند که همین امر تفاوت بارز آن‌ها را با سایر صندوق‌ها رقم می‌زند. یعنی آن‌چه در این صندوق‌ها بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود، در دیگر صندوق‌ها به چشم نمی‌خورد. اکنون به چند مورد از این ابزارها و راه‌کارها اشاره می‌کنیم.

بهره‌مندی از فروش استقراضی

فروش استقراضی روشی است که بر اساس آن یک فرد سهامی را از مالک آن قرض می‌گیرد. این فرد قصد دارد که سهام را در قیمت بالا بفروشد و با افت قیمت سهام، مجددا آن را خریداری می‌کند و به مالک برگرداند. چنان‌چه قیمت کم شود، مابه‌التفاوت قیمت فروش سهام و خرید سهم جدید، به عنوان سود برای فرد قرض‌گیرنده در نظر گرفته می‌شود. صندوق پوشش ریسک نیز هنگام رکود بازار از چنین ابزاری استفاده می‌کند؛ سهامی را که آن نیست قرض می‌گیرد و در بازار می‌فروشد و سپس هنگام کاهش قیمت، مجددا آن را خریداری می‌کند و به این ترتیب سود به دست می‌آورد.

سرمایه‌گذاری در ابزارهای مشتقه

یکی از رایج‌ترین شیوه‌های مورد استفاده در این صندوق‌ها، پوشش ریسک با استفاده از ابزارهای مشتقه است. ابزارهای مشتقه از جمله اوراق بهاداری به شمار می‌روند که ارزش آن‌ها با توجه به دارایی پایه مشخص می‌شود. صندوق‌ پوشش ریسک به کمک سرمایه‌گذاری در چنین ابزاری، می‌تواند روی دارایی‌های مختلفی سرمایه‌گذاری کند و از این طریق سود به دست آورد. از جمله این مشتقات می‌توان به اختیار معامله، قرارداد سوآپ، قراردادهای آتی و قراردادهای سلف اشاره کرد.

بیشتر بخوانید

پوشش ریسک به کمک متنوع‌سازی سبد سهام

درست است که به کمک ابزار مشتقه می‌توان از سرمایه‌گذاری در برابر ریسک‌های موجود حفاظت کرد اما این روش نیازمند سرمایه‌ی زیاد است. روش‌های دیگری علاوه بر مشتقات نیز وجود دارند که استفاده از آن‌ها می‌تواند در پوشش ریسک کارساز باشد. از جمله این موارد می‌توان به چیدمان متنوع سبد سهام اشاره کرد.

فرض کنید شما روی سهام شرکت «الف» سرمایه‌گذاری کرده‌اید اما به منظور پوشش ریسک، در جهت عکس روی سهام شرکت «ب» هم سرمایه‌گذاری کرده‌اید. به این ترتیب اگر سهام شرکت «الف» با افت مواجه شد، می‌توانید از محل سرمایه‌گذاری روی شرکت «ب» سود به دست آورید. اما ضمانت استراتژی پوشش ریسک چیست؟ هیچ ضمانتی در این خصوص وجود ندارد که اگر یکی از شرکت‌ها با افت مواجه شد، شرکت دیگر به سمت سودآوری حرکت کند. ممکن است در شرایطی مشابه هر دو سهام با افت قیمت مواجه شوند. یعنی ممکن است اتفاق‌هایی رخ دهد که کاملا با آن‌چه تصور می‌کردیم متفاوت است. به همین جهت روی استفاده از دانش تحلیل ریاضی بازار در این روش بسیار مورد تأکید است.

بیشتر بخوانید

آربیتراژ

آربیتراژ امکانی را ایجاد می‌کند که بتوان بر اساس آن پوشش ریسک ایجاد کرد. قیمت‌ یک دارایی در بازارهای مختلف مالی در سراسر جهان با هم متفاوت است. به این ترتیب، می‌توان از این تفاوت قیمت سود کسب کرد. مدیران صندوق‌های پوشش ریسک، به کمک تجربه و مهارت خود بازارهای مالی مختلف را با دقت پیگیری می‌کنند. به این طریق می‌توانند فرصت‌های مطلوبی را بیابند که سایرین از آن بی‌خبرند. این مسئله می‌تواند منجر به آن شود که دارایی صندوق پوشش ریسک در مسیر درستی سرمایه‌گذاری شود.

بیشتر بخوانید

سرمایه‌گذاری در اوراق بهاداری که مورد توجه عموم نیستند

در بازار بورس سهم‌های مختلفی وجود دارد که به قیمتی کمتر از ارزش ذاتی خود قیمت‌گذاری و معامله می‌شوند. صندوق پوشش ریسک با شناسایی این سهام می‌تواند دارایی‌های موجود را در این اوراق سرمایه‌گذاری کند.

سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور

ماهیت صندوق پوشش ریسک به گونه‌ای است که می‌تواند با سرمایه‌گذاری در سهام یا ابزارهای نوظهور که با رشد نوسانی همراه هستند، به سودآوری برسد.

سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی

سرمایه‌گذاری در بازار املاک، مستغلات، طلا و یا حتی مشاغل پرریسک، از جمله دیگر مواردی است که مورد توجه صندوق پوشش ریسک است.

ساختار اهرمی

صندوق پوشش ریسک می‌تواند از اهرم‌های ۱۰ برابری استفاده کند. یعنی اگر یک واحد سرمایه جذب کنند، برخی از بانک‌ها به ازای همان یک واحد، ۹ واحد وام می‌دهند. به همین ترتیب اگر اگر یک واحد از بین برود، آن‌ها ده واحد متضرر می‌شوند و بالعکس.

خطرات صندوق پوشش ریسک

درست است که صندوق پوشش ریسک سودآوری بالایی دارد اما نمی‌توان از خطرات آن غافل بود. اما خطرات صندوق پوشش ریسک چیست؟ این صندوق‌ها رویکرد متفاوتی نسبت به استراتژی کلاسیک پوشش ریسک دارند و در پی برخورداری از بیشترین سود حاصل از یک سرمایه‌گذاری در کنار جلوگیری از ریسک هستند. در راستای همین تغییر رویکردِ پوشش ریسک در این گونه صندوق‌ها، مخاطراتی به وجود می‌آید که بهتر است چند نوع از این مخاطرات را با هم مرور کنیم:

• اثر اهرم: همان‌گونه که در بخش قبل توضیح دادیم، پوشش‌دهندگان ریسک و مدیران این صندوق‌ها از بانک‌ها وام دریافت می‌کنند. آن‌ها به ازای هر یک دلار جذب سرمایه، می‌توانند ۹ دلار وام بگیرند. این اهرم ۱۰ درصدی همان‌قدر که می‌تواند سودساز باشد، به همان میزان نیز می‌تواند ضررهای بزرگ را تشدید کند و کل دارایی صندوق را به باد دهد.
• استقبال از دارایی‌های پرریسک: اساس کار این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری بر روی دارایی‌هایی‌ است که ریسک بالاتر و بازده بیشتری دارند. این امر می‌تواند به جای پوشش ریسک، خود به تنهایی یک تبدیل به یک ریسک شود.
• عدم شفافیت کامل:‌ استراتژی‌های معاملاتی، چیدمان سبد سهام و سایر تصمیم‌ها، از جمله مواردی است که برای سرمایه‌گذاران چندان با جزئیات اطلاع‌رسانی نمی‌شود و در بازارهای مالی، هر کجا که عدم شفافیت وجود داشته باشد، احتمال بروز ضرر و کلاه‌برداری نیز وجود خواهد داشت.
• کمبود نظارت: این ویژگی موجب می‌شود که ریسک‌های ساختاری پنهان آشکار نشوند. چرا که نظارت دقیقی بر این صندوق‌ها وجود ندارد و این مسئله موجب ایجاد مخاطراتی خواهد شد.

تفاوت صندوق پوشش ریسک و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک

تا به این‌جا دانستیم صندوق پوشش ریسک چیست و چه راهکارهایی را به منظور پوشش ریسک در نظر می‌گیرد. اگر قبلاً با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک آشنا باشید، ممکن است به نظرتان بیاید این دو نوع صندوق مشابه هم هستند. به همین جهت لازم است به تفاوت‌ این صندوق‌ها هم اشاره کنیم.

• نخست آن‌که در صندوق پوشش ریسک، می‌توان بدون هیچ‌گونه محدودیتی از ابزارهای متنوعی استفاده کرد. اما این مسئله در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به چشم نمی‌خورد؛ در این صندوق‌ها تنها می‌توان در دارایی‌های مالی که در اساس‌نامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ذکر شده است، سرمایه‌گذاری کرد.
• در بیشتر مواقع بر صندوق پوشش ریسک نظارت نمی‌کنند. اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک از جانب ناظران بازار مدام رصد می‌شود.
• سرمایه‌گذاری در صندوق پوشش ریسک تنها برای افراد محدودی امکان‌پذیر است چرا که نیازمند سرمایه اولیه قابل توجهی است. اما عموم مردم می‌توانند در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک وارد شوند.
• در صندوق پوشش ریسک، کارمزد ثابتی تقریبا به اندازه دو درصد از کل میزان سرمایه‌ای که به صندوق جذب شده است دریافت می‌شود. اما در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، کارمزدها با توجه به ترکیب دارایی صندوق و معمولا به اندازه درصدی از قیمت NAV صندوق است. پس مشخص است که کارمزد مدام در حال تغییر است.
• در صندوق‌های پوشش ریسک، مدیر صندوق در ضرر سرمایه‌گذاران سهیم نمی‌شود اما در صندوق‌های سرمایه‌گذاری این‌گونه نیست.

بیشتر بخوانید

جمع‌بندی

پوشش ریسک یا hedge را می‌توان هم‌چون بیمه‌نامه‌ای دانست که با استفاده از ابزارهای مالی هم‌چون ابزار مشتقه و قراردادهای آتی، دارایی را در برابر اتفاق‌های احتمالی و پیش‌بینی‌نشده محافظت می‌کند. در همین راستا نیز صندوق‌های پوشش ریسک در بسیاری از نقاط جهان به وجود آمده‌اند و افرادی که سرمایه‌های کلانی دارند، می‌توانند با بهره‌گیری از این صندوق‌ها به سودهای فراوانی دست پیدا کنند. پوشش ریسک فی نفسه به دنبال سودآوری نیست و تنها استفاده‌ی آن، جلوگیری از ضرر در موقعیت‌های حساس است. اما در صندوق‌های پوشش ریسک، با اندکی انحراف از رویکرد اصلی پوشش ریسک مواجه هستیم و بحث سودآوری در کنار کاهش ریسک نیز مطرح می‌شود زیرا مدیران این صندوق‌ها، مبلغ موجود در صندوق را در دارایی‌های متنوع و پرریسکی سرمایه‌گذاری می‌کنند و در صورت سودآوری، بازده بالایی کسب می‌کنند.

پوشش ریسک

علی گنجی کارشناس صنعت بیمه پوشش دادن ریسک و خطرات حاکم بر روند فعالیت کسب‌وکارها، از مهم‌ترین وظایف صنعت بیمه یاد می‌شود. در همین حال از این صنعت به‌عنوان یکی از ارکان توسعه اقتصادی کشورها نیز نام برده می‌شود. این صنعت در همین حال با کاهش فشار اقتصادی زمینه جذب سرمایه را فراهم می‌کند. به بیانی دیگر این صنعت با امن کردن فضای کسب‌وکار و پوشش دادن خطرات تولید یا سرمایه‌گذاری، موجبات رشد سرمایه‌گذاری و ارتقای تولید در صنایع مختلف را فراهم می‌کند. در همین حال امکان تداوم تولید و فعالیت کسب‌وکارهای مختلف را در صورت وقوع حادثه، مهیا خواهد کرد. توجه به سودآوری یکی از ارکان تداوم فعالیت در صنعت بیمه به‌عنوان یک کسب‌وکار است. بر همین اساس نیز از شرکت‌های فعال در صنعت بیمه نیز انتظار می‌رود، فعالیت خود را به‌گونه‌ای مدیریت کنند تا با سودآوری مناسبی همراه باشد؛ به این ترتیب امکان تداوم این رشته فعالیت‌ها در آینده وجود خواهد داشت.

صنعت بیمه از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در دنیا برخوردار است. منظور از بیمه مدیریت ریسک در حوزه‌های مختلف شامل تولید، خدمات و همچنین حفاظت از سرمایه‌های مردم و دولت در بخش‌های مختلف است؛ همین تعریف نیز جایگاه و نقش صنعت بیمه را در سطح جهانی نشان می‌دهد. این صنعت در طول سال‌های گذشته توانسته در ایران نیز رشد کند و جایگاه ممتازی را از آن خود کرده است.

بهره‌مندی از صنعت بیمه و انواع پوشش‌های بیمه‌ای، امکانی را برای مدیریت ریسک در فعالیت‌های مختلف اقتصادی فراهم می‌کند. به این معنی که اگر خسارتی حادث شود؛ بیمه به‌عنوان حامی و پشتیبان در کنار سرمایه‌گذار یا فرد حادثه‌دیده (اعم از بخش دولتی یا خصوصی) قرار پوشش ریسک چیست؟ می‌گیرد و منطبق با پوشش بیمه، خسارات را جبران می‌کند. بدین ترتیب از تحمیل خسارتی قابل توجه به فرد یا صاحب سرمایه یا تولیدکننده، جلوگیری خواهد شد. در نتیجه این افراد زیان‌دیده امکان تداوم فعالیت خود را خواهند یافت. بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که چرخه اقتصادی یا تولید صنعتی تحت پوشش بیمه حتی در صورت بروز حادثه نیز پایدار خواهند ماند.

با توجه به تمام موارد یادشده می‌توان این‌طور ادعا کرد که در دنیای کنونی بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های صنعت بیمه دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه به ضرورتی تبدیل شده است. صنعت بیمه و خدماتی که در قبال استفاده از انواع پوشش‌های ریسک ارائه می‌دهد، فضای امن و ایمنی را از منظر روانی برای صاحبان سرمایه و سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. درنتیجه بهره‌مندی از انواع پوشش‌های بیمه‌ای با آغاز کسب‌وکارهای مختلف ضروری به‌نظر می‌رسد.

در همین حال باید خاطرنشان کرد که در روند وقوع خسارات، گاه آسیب‌های جدی و اساسی به فعالان صنعتی تحمیل می‌شود. در بسیاری از موارد جبران این خسارات از سوی فردی که متحمل آسیب شده، سخت و حتی در مواردی غیرممکن است. یا در مواردی تداوم تولید را در یک صنعت دشوار و حتی نشدنی می‌کند. یعنی دامنه خسارات وارده به یک صنعت می‌تواند بسیار گسترده باشد. در چنین شرایطی صنعت بیمه با بر عهده گرفتن خسارت، حکم و جایگاه احیاکننده صنعت را بر عهده می‌گیرد. در ادامه نیز خدمات یا تولیداتی را که در معرض نابودی ناشی از وقوع حادثه و خسارت قرار گرفته‌اند به جامعه بازمی‌گرداند. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که صنعت بیمه در اقتصاد دنیا و ایران از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و نقشی اساسی در حفظ سرمایه و حتی توسعه آن ایفا می‌کند. بنابراین توسعه صنعت بیمه و فراگیر شدن آن در حوزه‌های مختلف خبر خوبی خواهد بود.

سودآوری در صنعت بیمه

عمده شرکت‌های فعال در صنعت بیمه ایران متعلق به بخش خصوصی هستند. این شرکت‌ها همچون سایر بنگاه‌های تجاری یا سایر کسب‌وکارها باید حاشیه سود قابل قبولی کسب کنند تا فعالیت آنها تداوم داشته باشد؛ در همین حال سود مناسبی را در اختیار سهامداران خود بگذارند. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که سودآوری در رده الزامات اساسی برای تداوم فعالیت یک بنگاه تجاری یا اقتصادی یا هر کسب‌وکار دیگری شناخته می‌شود. صنعت بیمه نیز از این شرایط مستثنی نیست. فعالیت در این بخش تنها به فرض سودآوری ادامه خواهد داشت.

البته باید تاکید کرد که سودآوری صنعت بیمه یا شرکت‌های فعال در این بخش، تاثیری بر تامین خسارت و حفظ منافع بیمه‌گذاران ندارد. در واقع وقتی یک شرکت بیمه، ریسکی را پوشش می‌دهد موظف است، خسارات وارده را طبق قرارداد و فارغ از تاثیری که بر روند کاری آن یا سودآوری شرکت دارد، جبران کند. با وجود این از شرکت‌های فعال در صنعت بیمه نیز انتظار می‌رود، فعالیت خود را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که با سودآوری مناسبی همراه باشد تا همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، امکان تداوم این رشته‌فعالیت‌ها وجود داشته باشد.

از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که شرکت بیمه از یک‌سو باید در مقابل بیمه‌گذاران و در زمان وقوع حادثه پاسخگو باشد. از سوی دیگر نیز با حفظ منافع خود به‌عنوان یک بنگاه تجاری، نسبت به سهامداران خود پاسخگو باشد. در نتیجه سودآوری فعالیت شرکت‌های بیمه‌ای اهمیت ویژه‌ای دارد.

از بررسی عملکرد رشته فعالیت‌های بیمه‌ای مختلف می‌توان میزان سودآوری صنعت بیمه را در دسته‌های گوناگون تجزیه و تحلیل کرد. در حالت کلی فعالیت شرکت‌های بیمه در رشته‌های خودرو و بیمه شخص ثالث و همچنین بیمه درمانی تکمیلی، عموماً زیان‌ده هستند. البته در مواردی استثنا نیز دیده می‌شود اما برآوردهای کلی همین نتایج را تایید می‌کند؛ یا به بیانی دیگر این ضرردهی در میان شرکت‌های بیمه‌ای در رشته درمان و خودرو با اختلاف محدودی، یکسان برآورد می‌شود.

اما شرکت‌های بیمه با فعالیت در بخش اموال شامل بیمه‌های آتش‌سوزی، باربری و رشته‌های انرژی و مهندسی، عموماً شرایط بهتری خواهند داشت. یعنی ریسک فعالیت در این بخش محدودتر است. تا جایی که می‌توان اقرار کرد که در حالت کلی بیشترین سود عملیاتی شرکت‌های بیمه در این بخش حاصل می‌شود. هرچند باید اذعان کرد همیشه استثنا هم وجود دارد. به‌عنوان مثال در صورت وقوع یک حادثه و خسارت بزرگ در هرکدام از بخش‌های یادشده، این تناسب بر هم می‌خورد و یک شرکت بیمه می‌تواند به دلیل وقوع یک حادثه در همین حوزه‌های کم‌ریسک متحمل خسارات قابل توجهی شود، به‌گونه‌ای که تمام آمار یادشده تغییر کنند.

در حالت کلی و با بررسی عملکردی صنعت بیمه در سالیان گذشته در ایران می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که بخش عمده سودآوری صنعت بیمه در رشته‌های باربری، آتش‌سوزی و مهندسی انرژی حاصل می‌شود و سود عملیاتی این شرکت‌ها را تامین می‌کند. مابقی رشته‌ها همچون بیمه‌های مسوولیت، بدنه و. مابین این دو طیف زیان‌ده و سودده عملیاتی قرار دارند. هرچند همان‌طور که اشاره شد، همواره شرایط استثنایی هم وجود دارد و نمی‌توان حکم کلی داد.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که تداوم سودآوری برای شرکت‌های بیمه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر همین اساس نیز بیمه مرکزی ایران نیز این موضوع را در اساسنامه خود مورد توجه قرار داده است. در آیین‌نامه شماره ۹۴ شورای عالی بیمه که از سوی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران تدوین شده، همین موضوع و میزان حد حداکثری خسارات تعیین شده است. این موضوع بدین مفهوم است که شرکت‌های بیمه‌گر باید ارزیابی دقیق و صحیحی از ریسک‌ها داشته باشند تا بتوانند در زمان وقوع خسارت، تعهد خود را به‌طور کامل ایفا کنند. در نتیجه بر اساس این آیین‌نامه حد حداکثری خسارت در پوشش ریسک چیست؟ هر رشته بیمه‌ای و همچنین حداقل خسارت پرداخته‌شده از سوی شرکت‌های بیمه مشخص شده است. طبق این آیین‌نامه کلیه رشته‌های اموال و مسوولیت شامل آتش‌سوزی، باربری، مسوولیت، مهندسی، کشتی، هواپیما و انرژی، حد خساراتی دارند. خسارت این رشته‌ها باید در یک سال بیمه‌ای از ۷۵ درصد تجاوز نکند. البته در برخی رشته‌ها همچون هواپیما و انرژی این روند برای یک بازه زمانی پنج‌ساله بررسی می‌شود. در رشته درمان تکمیلی و اشخاص این رقم به حداکثر ۸۰ درصد می‌رسد و نباید از این رقم تجاوز کند.

قانونگذار این حد مجاز را تعیین کرده و تجاوز خسارت از این رقم را خطا یا به‌نوعی پنالتی از سوی شرکت بیمه قلمداد می‌کند که سودآوری آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. شرکت‌های فعال در صنعت بیمه نیز در تلاش هستند تا در همین حد مشخص و قانونی فعالیت کنند.

رشد همسو با دنیا

در صنعت بیمه از اصطلاحی با عنوان دانش فنی استفاده می‌شود. دانش فنی نقش موثر و جدی در توسعه صنایع در کشورهای مختلف بازی می‌کند. این اصلاح دانش فنی در صنعت بیمه نیز کاربرد دارد؛ منظور از دانش فنی در صنعت بیمه جمع‌آوری ریسک در صنایع مختلف در دنیا متناسب با وقایع یا حوادث پیش‌آمده است. البته جمع‌آوری این ریسک در یک کشور لزوماً مبنای صحیحی برای ارزیابی ریسک نیست. دانش جمع‌آوری ریسک در حوزه‌های مختلف صنعت بیمه در دنیا ایجاد شده، رشد یافته و در میان کشورهای مختلف به اشتراک گذاشته می‌شود. بهره‌مندی از دانش فنی تاثیر بسزایی بر عملکرد صنعت بیمه در حالت کلی دارد و جای خالی آن در صنعت بیمه ایران مشاهده می‌شود.

البته در حالت کلی باید اقرار کرد که صنعت بیمه در ایران، یک صنعت وارداتی است. در همین حال از سابقه و قدمت خیلی طولانی هم در ایران برخوردار نیست. درنتیجه انتظار می‌رود دانش این صنعت در ایران همسو با عملکرد این صنعت در سطح جهانی به‌روز شود. با ورود دانش فنی صنعت بیمه به کشور امکانی برای بلوغ و تعالی این صنعت فراهم می‌شود.

در ادامه و برای بررسی عملکرد صنعت بیمه در ایران و همچنین مقایسه عملکردی این صنعت با نمونه‌های مشابه خارجی این سوال مطرح می‌شود که آیا دانش فنی که در حال حاضر در صنعت بیمه ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد با معیارها و استانداردهای جهانی مورد استفاده در این صنعت همخوانی و مطابقت دارد یا خیر؟

با بررسی دقیق شرایط می‌توان این‌طور ادعا کرد که استانداردهای حاکم بر صنعت بیمه در ایران به استانداردهای مورد استفاده در سطح جهانی بسیار نزدیک هستند. یعنی صنعت بیمه در ایران به خوبی توانسته همگام با استانداردهای جهانی پیش برود و خود را با این مولفه‌ها همسو سازد. هرچند که باید اعتراف کرد هنوز ۱۰۰ درصد استانداردهای مورد استفاده در صنعت بیمه در سطح جهانی در کشور ما مورد استفاده نیستند؛ با وجود این رشد صنعت بیمه در ایران مثبت ارزیابی می‌شود.

در ادامه باید تاکید کرد که تطبیق و مقایسه عملکردی صنعت بیمه در ایران با دنیا در دو بعد جای بررسی دارد. نخست بعد فنی و صدور بیمه‌نامه، قواعد صدور و ارزیابی ریسک متناسب با فعالیت‌های مختلف و دوم خدمات پس از فروش است. در بررسی و مقایسه بعد اول یعنی بخش فنی و قواعد ارزیابی ریسک در ایران و مقایسه آن با استانداردهای جهانی باید تاکید کرد که در روند اجرای پروژه‌های مختلف ملی و عمرانی، سدسازی و همچنین رشته‌هایی همچون پروژه‌های بزرگ انرژی، میادین نفتی، پروژه‌های عظیم نفتی و. ، همچنان با دنیا فاصله داریم. البته این فاصله قابل توجه نیست و حتی باید تاکید کرد که در بسیاری از حوزه‌ها مطابق دانش فنی روز دنیا گام برمی‌داریم.

همان‌طور که پیشتر هم اشاره شد امکان مقایسه صنعت بیمه ایران با عملکرد این صنعت در سطح جهانی و از منظر خدمات پس از فروش یا سرویس‌های پس از صدور بیمه‌نامه نیز وجود دارد. با بررسی عملکرد صنعت بیمه در ایران و دنیا در این بخش می‌توانیم نتیجه بگیریم که صنعت بیمه جهانی از منظر استانداردهای خدمات پس از فروش، مشتری‌مداری و سرویس‌های پس از صدور بیمه‌نامه، جلوتر از ما حرکت می‌کند. بنابراین بازنگری در این بخش و تلاش برای متناسب شدن با استانداردهای جهانی ضروری به‌نظر می‌رسد. با وجود تمام محدودیت‌هایی که در این بخش وجود دارد باید تاکید کرد که عملکرد صنعت بیمه به‌ویژه در این بخش طی یک دهه اخیر بهبود قابل توجهی یافته است. یعنی این صنعت به سرعت خود را به استانداردهای جهانی نزدیک می‌کند. به این ترتیب فعالان صنعت بیمه نیز در ایران به سمت فرهنگ مشتری‌مداری پیش می‌روند. حمایت کردن از مشتری مورد توجه فعالان بخش بیمه در کشور قرار گرفته است و برای بهبود آن تلاش می‌کنند. بدون تردید توجه هرچه بیشتر به این موضوع زمینه ارتقای عملکردی صنعت بیمه را در کشور فراهم خواهد کرد.

از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که صنعت بیمه در ایران با استانداردهای جهانی اختلاف دارد؛ اما این تفاوت، کم و ناچیز است. در همین حال روند بهبود عملکردی در صنعت بیمه ایران مستمر و با شتاب خوبی برآورد می‌شود. این شتاب در حوزه ضریب نفوذ و خدمات پس از صدور بیمه‌نامه و مشتری‌مداری، طی سال‌های اخیر به مراتب بهبود یافته است. بنابراین باید این‌طور ادعا کرد که روزهای درخشانی در انتظار صنعت بیمه و اثرگذاری هرچه بیشتر آن در اقتصاد است.

پتانسیل‌هایی برای رشد

در طول سال‌های گذشته صنعت بیمه از جایگاه ویژه‌ای در ایران برخوردار شده است، با وجود این باید تاکید کرد که این صنعت همچنان با جایگاه واقعی خود فاصله دارد. یا به بیانی دیگر همچنان فرصت و پتانسیل برای توسعه و رشد صنعت بیمه در ایران وجود دارد. بر همین اساس نیز امید دارم فعالان صنعت بیمه در کشور بتوانند ضمن شناخت ظرفیت‌های حاکم بر این صنعت، امکانی را برای توسعه حداکثری صنعت بیمه فراهم کنند و در همین حال برای ارتقای ضریب نفوذ آن در اقتصاد گام بردارند. بدون تردید صنعت بیمه می‌تواند نقش ویژه‌تری را در اقتصاد از آن خود کند و نباید به راحتی از کنار این ظرفیت‌های مغفول‌مانده گذشت.

بهره‌مندی از دانش روز دنیا و فناور‌ی‌های جدید یکی از روش‌های اصلی برای توسعه عملکردی در صنعت بیمه است. در دنیای کنونی با بهره‌مندی از بیگ‌دیتا امکانی برای مدیریت ریسک بر اساس داده‌های حاصل از تجربه و سوابق بیمه‌گذاران مختلف در دنیا حاصل شده است. بدون تردید بهره‌گیری از این دانش روز در صنعت بیمه اهمیت ویژه‌ای دارد و نقشی جدی و اثرگذار در موفقیت شرکت‌های بیمه‌گذار بازی خواهد کرد. امید می‌رود بهره‌مندی از این شاخصه جدید در ایران نیز مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم از این اطلاعات برای ارزیابی ریسک پوشش‌های بیمه و بیمه‌گذار استفاده کنیم.

این دانش جدید مشابه آن چیزی است که در صنعت بانکداری اتفاق می‌افتد و ارزیابی اعتباری مشتریان بر اساس آن انجام می‌شود. بنابراین امکان تعمیم و استفاده از آن در صنعت بیمه ایران نیز وجود دارد. با استفاده از سوابق ریسک بیمه‌گذار در بخش‌های مختلف شامل حقیقی و حقوقی و بررسی این آمار و اطلاعات می‌توان با بصیرت بیشتر و دید کامل‌تری به ارزیابی ریسک یک بیمه‌گذار اقدام کرد.

توجه به این نکته ضروری به نظر می‌رسد که از این دیتاها در پنج سال اخیر در ایران نیز استفاده شده و نتایج موفقیت‌آمیزی را به دنبال داشته است. ازجمله مصادیق آن می‌توان به دریافت کد یکتا خودرو، کد یکتا باربری، کد یکتا انبارداری و متصادیان حمل‌ونقل در حوزه مسوولیت اشاره کرد. یعنی باید اذعان کرد که این تجربه در کشور ما با موفقیت اجرایی شده است.

امید می‌رود با درک هرچه بیشتر از اهمیت این موضوع و تاثیر آن بر رشد و بالندگی صنعت بیمه شاهد شدت گرفتن استفاده از این دانش روز باشیم. در همین حال با ارزیابی دقیق و شفاف امکانی برای بررسی دقیق ریسک‌ها حاصل شود.

به عبارت دیگر استفاده از فناوری‌های روز در صنعت بیمه یکی از آمال‌ و آرزوهای من است. امید دارم بهره‌مندی از فناوری‌های نوین دنیا در صنعت بیمه ایران نیز سرعت بگیرد. بدون تردید با بهره‌مندی از فناوری‌های نوین و دانش روز دنیا در صنعت بیمه از یک‌سو امکان توسعه عملکردی این صنعت فراهم می‌شود و از سوی دیگر نیز خدمات مناسب‌تری در اختیار مشتریان قرار خواهد گرفت. بهره‌مندی از صنعت بیمه با پوشش دادن ریسک‌های مختلف امکان آرامش خاطر را در بیمه‌گذاران فراهم می‌کند؛ بنابراین امید می‌رود این صنعت بتواند به هدف والای خود که ایجاد و ارتقای سطح آرامش و اطمینان خاطر در جامعه است، برسد.

کلام پایانی

صنعت بیمه از جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد دنیا برخوردار است. این صنعت در ایران نیز با هدف مدیریت ریسک پایه‌گذاری شده است. در طول سال‌های گذشته تلاش بسیاری برای توسعه و بهبود عملکردی صنعت بیمه در ایران انجام گرفته است. با وجود این هنوز با استانداردهای روز دنیا فاصله داریم. این فاصله در دو بخش فناوری و فنی و خدمات پس از فروش به چشم می‌خورد. امید می‌رود فعالان صنعت بیمه ضمن توجه هرچه بیشتر به موارد یادشده و اثرگذاری آن بر بهبود عملکردی این صنعت از یک‌سو برای ورود دانش فنی صنعت بیمه به کشور راغب باشند. از سوی دیگر نیز با ارتقای خدمات به مشتریان، خود را به استانداردهای جهانی نزدیک کنند.